In mijn eerdere verhalen over baksteen ging het vooral over de geschiedenis. De laatste maanden kijk ik met andere ogen naar ieder gebouw met bakstenen aan de buitenkant. Als je daarover informatie gaat zoeken kom je vaak uit bij de Vereniging Koninklijke Nederlandse Bouwkeramiek. Deze vereniging geeft een prachtig Magazine uit dat tot 1992 een kwartaaltijdschrift was maar nu minder vaak verschijnt. Het magazine behandelt veel onderwerpen, maar de geschiedenis van de baksteen komt er bekaaid af. Op zich is het logisch dat de nadruk ligt op deze tijd want de leden van de vereniging leveren nu bakstenen, dakpannen en keramische bouwproducten aan Nederlandse bouwbedrijven.

Vrij snel na elkaar kwam ik maanden geleden twee kunstenaars tegen die indrukwekkende stenen muren geschilderd hadden: Anselm Kiefer en Mia Westerhof. Van Kiefer hangt in het Museo Reina Sofia in Madrid 'Himmel-Erde', een meer dan manshoog schilderij van een reusachtige verweerde stenen toren. Van Mia Westerhof zag ik in november op een tentoonstelling in de Schierstins een even mooie verweerde muur. Samen smaakte dat naar meer maar toen liep ik wat vast. Er zijn weinig schilders te vinden op internet voor wie de baksteen een grote rol speelt in beeld of titel van hun schilderij. Het mooiste is natuurlijk het 'Gezicht op huizen in Delft' van Vermeer, beter bekend als 'het straatje van Vermeer'. Dat heeft natuurlijk ook wel navolgers gehad maar is voor mij nooit overtroffen.Wel opvallend is dat je tegenwoordig veel schilderijen, foto's of afdrukken kunt krijgen van mooie vaak rode bakstenen om gezelligheid in huis te brengen.

Er is een aflevering van het KNB-magazine verschenen over 'Baksteen en beeldende kunst'. Na een telefoontje kreeg ik dit magazine thuis gezonden. Het gaat vooral over kunstenaars die met bakstenen gewerkt hebben, zoals voorop dit nummer de Japanner Takamasa Kuniyasu die als artist in residence in Eindhoven in 1991 (zo oud is dat nummer) een fantastisch bouwwerk stapelde van ruim 100.000 bakstenen en heel veel boomstammen, zo te zien zonder cement of spijkers te gebruiken.   

Het hoofdartikel in het nummer heet ‘Uitbreiden van de werkelijkheid’ en begint met de vaststelling dat de eerste uit baksteen vervaardigde beeldhouwwerken pas in de twintigste eeuw voorkomen. De aanloop was een schilderij uit 1938 dat de Amerikaanse surrealistisch kunstenaar Man Ray maakte van de beruchte Franse markies De Sade wiens gezicht op dat schilderij was opgebouwd uit vier gemetselde bakstenen. Het is de enige verwijzing naar de baksteen in de schilderkunst.

Voor de oorlog bestonden er nog geen gemetselde 

kunstwerken. Pas na de oorlog wordt de grens overgestoken van kunstig metselwerk aan een gebouw naar een gemetseld kunstwerk. De Deen Per Kirkeby die midden in steden een soort bakstenen follies bouwt en waarvan in 1991 al vijf kunstwerken in Nederland in de openbare ruimte te zien waren, is één van de pioniers.

In het artikel wordt alleen Antoine Mes, die vooral naam heeft gemaakt als schilder van Zeeuwse landschappen en boerenschuren, genoemd als Nederlands kunstenaar die een aantal kunstwerken in baksteen heeft gemaakt. In het magazine wordt een gordijn van baksteen in een belastingkantoor in Zierikzee genoemd. Ik ken hem vooral van de bakstenen koffers op station Gaasperplas.

----------

De plaatjes zijn verzorgd door Dik Kruithof. De foto van de trap heet Fundament Blokhuis Stavoren en wordt geplaatst met toestemming van de schilderes Mia Westerhof.