archiefvorig nr.lopend nr.

Bezigheden > Galerie delen printen terug
Von Richthofenkolleksje Dik Kruithof

2006BZ Richthofen1‘In Friesland zijn ruim 1100 oorkondes bewaard gebleven en voor Ferdban heeft Vries een keuze gemaakt van honderd oorkonden en die vertaald in het Fries en het Nederlands.’
Dit schreef ik vorig jaar naar aanleiding van een boek met vertalingen over Oud-Friese rechtsteksten. Maar hoe komt het dat die oorkondes bewaard zijn gebleven? Daar zit een heel verhaal omheen en dat wordt nu door Tresoar verteld omdat het honderd jaar geleden is dat de aankoop van die wetsteksten – beter terugkoop – werd gerealiseerd. Bovendien past het mooi in de aandacht voor het twintigjarig bestaan van Tresoar en de erkenning van de Richthofenkolleksje als Unesco-werelderfgoed.

Wat nu de Von Richthofenkolleksje genoemd wordt is eigenlijk een onderdeel van de verzameling van de Leeuwarder jurist Petrus Wierdsma (1729-1811). Hij had een indrukwekkende bibliotheek bijeengebracht en zijn boekenbezit werd in 1813 geveild. De veilingcatalogus vermeldt onder meer zes Oudfriese en vier Middelnedersaksische handschriften, die als ‘non-vendu’ in de catalogus staan aangegeven. Zij waren nog in het bezit van de familie, toen de laatste zoon Pieter Wierdsma in 1846 overleed.

Karl von Richthofen

In 1811, het jaar dat Petrus Wierdsma overleed, werd in Damsdorf (nu: Damianowo) bij Striegau (nu: Strzegom), ongeveer vijftig kilometer ten westen van Breslau (nu Wroclaw), Karl von Richthofen geboren. Hij werd aan de universiteiten van Göttingen en Berlijn opgeleid tot rechtshistoricus en warm gemaakt voor het recht van het middeleeuwse Frisia. In 1834 ondernam hij zelfs een reis door die gebieden op zoek naar handschriften met middeleeuws Fries recht. In Leeuwarden kreeg hij toen enkele bijzondere boeken te zien.

Na het overlijden van Pieter Wierdsma's zoon werden de handschriften in 1848 opnieuw ter veiling aangeboden onder toezicht van de Leeuwarder boekhandelaars en stadsarchivaris Wopke Eekhoff, die waarschijnlijk Von Richthofen getipt heeft en de handschriften voor hem heeft aangekocht. Ze verdwenen dus naar Silezië.

Pas in de jaren twintig van de vorige eeuw komt er weer beweging. Professor Siebs, een Duitse taalkundige met speciale aandacht voor het Fries, schrijft in maart 1920 een brief aan2006BZ Richthofen2 zijn goede kennis Pieter Jelles Troelstra dat hij volmacht heeft om de bibliotheek te verkopen van wijlen Karl von Richthofen die in 1888 was overleden. Maar: ‘die friesischen Reichshandschriften sollen einstweilen nicht verkauft werden’. Door de economische problemen na de Eerste Wereldoorlog had de familie dringend geld nodig en dat wordt steeds erger want in oktober 1921 biedt Siebs de handschriften te koop aan bij de Rijksuniversiteit van Groningen die ‘bestemd is de eenige leerstoel voor de Friesche taal- en letterkunde te besitten’. Hij vraagt maar liefst 40.000 gulden.

Johan Samuel Theissen, directeur van de Rijksuniversiteitsbibliotheek van Groningen, was inmiddels al een poos op zoek naar een catalogus van de verkoop uit 1848, waarschijnlijk om de waarde van de handschriften vast te kunnen stellen.
Uiteindelijk werd er aan de Friese kant een geldinzameling gehouden en kon in september 1922 de aankoop worden afgerond voor een totaalbedrag van 15.000 gulden en was het de Leeuwarder boekhandelaar Herman Schaafsma die namens de commissie naar Duitsland reisde en met de handschriften terugkwam om ze in januari 1923 daadwerkelijk te overhandigen aan de Provincie Friesland.

Terzijde: De Rode Baron

En wie nu tijdens het lezen van dit verhaal gedacht heeft: waar ken ik die naam Von Richthofen van? Een telg uit dezelfde familie, Manfred Baron von Richthofen was de succesvolste Duitse oorlogsvlieger van de Eerste Wereldoorlog en is later vereeuwigd in de strips van Snoopy versus the Red Barron.

Wat is Tresoar?

Tresoar (Fries voor 'schat'), Frysk Histoarysk en Letterkundich Sintrum ('Fries Historisch en Letterkundig Centrum') is de grootste erfgoedinstelling van Friesland en gevestigd in Leeuwarden. Op 1 september 2002 is Tresoar ontstaan door een fusie van het Frysk Letterkundich Museum en Dokumintaasjesintrum (FLMD), de Provinciale en Buma-Bibliotheek (PBF) en het Ryksargyf Fryslân (RAF). Tresoar is gevestigd op de Boterhoek 1 te Leeuwarden.

Bron: voornamelijk het verhaal in Fryslân, het blad van het Fries Genootschap.

---------

De schrijver heeft de foto's geleverd.





© 2022 Dik Kruithof meer Dik Kruithof - meer "Galerie" -
Bezigheden > Galerie
Von Richthofenkolleksje Dik Kruithof
2006BZ Richthofen1‘In Friesland zijn ruim 1100 oorkondes bewaard gebleven en voor Ferdban heeft Vries een keuze gemaakt van honderd oorkonden en die vertaald in het Fries en het Nederlands.’
Dit schreef ik vorig jaar naar aanleiding van een boek met vertalingen over Oud-Friese rechtsteksten. Maar hoe komt het dat die oorkondes bewaard zijn gebleven? Daar zit een heel verhaal omheen en dat wordt nu door Tresoar verteld omdat het honderd jaar geleden is dat de aankoop van die wetsteksten – beter terugkoop – werd gerealiseerd. Bovendien past het mooi in de aandacht voor het twintigjarig bestaan van Tresoar en de erkenning van de Richthofenkolleksje als Unesco-werelderfgoed.

Wat nu de Von Richthofenkolleksje genoemd wordt is eigenlijk een onderdeel van de verzameling van de Leeuwarder jurist Petrus Wierdsma (1729-1811). Hij had een indrukwekkende bibliotheek bijeengebracht en zijn boekenbezit werd in 1813 geveild. De veilingcatalogus vermeldt onder meer zes Oudfriese en vier Middelnedersaksische handschriften, die als ‘non-vendu’ in de catalogus staan aangegeven. Zij waren nog in het bezit van de familie, toen de laatste zoon Pieter Wierdsma in 1846 overleed.

Karl von Richthofen

In 1811, het jaar dat Petrus Wierdsma overleed, werd in Damsdorf (nu: Damianowo) bij Striegau (nu: Strzegom), ongeveer vijftig kilometer ten westen van Breslau (nu Wroclaw), Karl von Richthofen geboren. Hij werd aan de universiteiten van Göttingen en Berlijn opgeleid tot rechtshistoricus en warm gemaakt voor het recht van het middeleeuwse Frisia. In 1834 ondernam hij zelfs een reis door die gebieden op zoek naar handschriften met middeleeuws Fries recht. In Leeuwarden kreeg hij toen enkele bijzondere boeken te zien.

Na het overlijden van Pieter Wierdsma's zoon werden de handschriften in 1848 opnieuw ter veiling aangeboden onder toezicht van de Leeuwarder boekhandelaars en stadsarchivaris Wopke Eekhoff, die waarschijnlijk Von Richthofen getipt heeft en de handschriften voor hem heeft aangekocht. Ze verdwenen dus naar Silezië.

Pas in de jaren twintig van de vorige eeuw komt er weer beweging. Professor Siebs, een Duitse taalkundige met speciale aandacht voor het Fries, schrijft in maart 1920 een brief aan2006BZ Richthofen2 zijn goede kennis Pieter Jelles Troelstra dat hij volmacht heeft om de bibliotheek te verkopen van wijlen Karl von Richthofen die in 1888 was overleden. Maar: ‘die friesischen Reichshandschriften sollen einstweilen nicht verkauft werden’. Door de economische problemen na de Eerste Wereldoorlog had de familie dringend geld nodig en dat wordt steeds erger want in oktober 1921 biedt Siebs de handschriften te koop aan bij de Rijksuniversiteit van Groningen die ‘bestemd is de eenige leerstoel voor de Friesche taal- en letterkunde te besitten’. Hij vraagt maar liefst 40.000 gulden.

Johan Samuel Theissen, directeur van de Rijksuniversiteitsbibliotheek van Groningen, was inmiddels al een poos op zoek naar een catalogus van de verkoop uit 1848, waarschijnlijk om de waarde van de handschriften vast te kunnen stellen.
Uiteindelijk werd er aan de Friese kant een geldinzameling gehouden en kon in september 1922 de aankoop worden afgerond voor een totaalbedrag van 15.000 gulden en was het de Leeuwarder boekhandelaar Herman Schaafsma die namens de commissie naar Duitsland reisde en met de handschriften terugkwam om ze in januari 1923 daadwerkelijk te overhandigen aan de Provincie Friesland.

Terzijde: De Rode Baron

En wie nu tijdens het lezen van dit verhaal gedacht heeft: waar ken ik die naam Von Richthofen van? Een telg uit dezelfde familie, Manfred Baron von Richthofen was de succesvolste Duitse oorlogsvlieger van de Eerste Wereldoorlog en is later vereeuwigd in de strips van Snoopy versus the Red Barron.

Wat is Tresoar?

Tresoar (Fries voor 'schat'), Frysk Histoarysk en Letterkundich Sintrum ('Fries Historisch en Letterkundig Centrum') is de grootste erfgoedinstelling van Friesland en gevestigd in Leeuwarden. Op 1 september 2002 is Tresoar ontstaan door een fusie van het Frysk Letterkundich Museum en Dokumintaasjesintrum (FLMD), de Provinciale en Buma-Bibliotheek (PBF) en het Ryksargyf Fryslân (RAF). Tresoar is gevestigd op de Boterhoek 1 te Leeuwarden.

Bron: voornamelijk het verhaal in Fryslân, het blad van het Fries Genootschap.

---------

De schrijver heeft de foto's geleverd.



© 2022 Dik Kruithof
powered by CJ2