archiefvorig nr.lopend nr.

Beschouwingen > Brief uit ... delen printen terug
Suriname: Wat er zich in het bos afspeelde Herman Frederiks

0112 Wat er zich in het bos ..Daar zaten we in Paramaribo. Al dagen werd er in ons reisgezelschap, een groep medici en psychologen, gefluisterd over de Winti-pré die we zouden gaan bijwonen. Een Winti-pré is een Surinaams-Afrikaans groepsritueel met muziek en dans waarin de deelnemers in trance contact maken met Winti’s ofwel goden en geesten. Degene die onze reis door Suriname had georganiseerd via haar plaatselijke connecties, verbood ons om het woord Winti-pré hardop uit te spreken in het bijzijn van Surinamers. Nog steeds rust er een taboe op de zwarte magie waarmee Winti geassocieerd wordt. Veel inwoners van Suriname houden afstand van deze manifestaties omdat ze bang zijn door de geesten bezeten te worden. De geheimzinnigheid en de sfeer van ’eigenlijk mag het niet’, vertelde een Creoolse Surinamer, is ook het gevolg van het verbod door de koloniale Nederlanders om deze ‘heidense’ bijeenkomsten te houden. Dit verbod werd pas in de jaren zeventig door de Nederlanders opgeheven.

Ingewijdenen hier spreken geheimzinnig van ‘een feestje op buiten’. De informatie over plaatsen in het bos (Surinamers spreken altijd over bos in plaats van oerwoud of jungle) rondom Paramaribo waar de bijeenkomsten worden gehouden, wisselt men onderhands uit. Enkele uren voor het begin van het ‘feestje’ krijgen we via een boodschapper het bericht dat we om half negen moeten wachten bij een zeker tankstation aan de rand van Paramaribo. Van daar uit zullen busjes vertrekken naar het bos. Voor we in de taxi’s stappen naar dit verzamelpunt, vind er vóór het hotel nog een kledingpresentatie plaats. Vooral de dames in ons gezelschap worden getoetst aan de kledingvoorschriften. Ze dienen zich uit te dossen met fel gekleurde gewaden met dito hoofddeksels geknoopt van doeken. Wij mannen kunnen volstaan met een bont hemd. We rijden naar ‘het feestje’ in een propvol busje in gezelschap van een groep bontgeklede Creolen, vooral vrouwen. De meesten lijken elkaar te kennen, men ratelt druk in het Sranantongo en sommigen zingen mee met de Surinaamse deuntjes die de chauffeur afspeelt op de cassetterecorder.

De Winti-pré vindt plaats onder een groot afdak van golfplaten. Als we aankomen, is de sessie al begonnen. Een groep Indianen staat een monotone dreun te trommelen. De eerste deelnemers bewegen al op de lemen dansvloer. Onderweg hebben we gehoord dat deze winti-pré wordt gehouden ter gelegenheid van de verjaardag van een jongeman. De ceremonie wordt hem aangeboden door de familie. De man in kwestie staat nu met twee vrouwen naast zich voorovergebogen te dansen vóór de trommelaars. Hij is ook degenen die de rest van de avond steeds in het middelpunt staat en het initiatief neemt om te dansen. De andere deelnemers en ook wij worden uitgenodigd om in een kring, ritmisch stappend en schommelend, achter elkaar aan te lopen. Er zijn maar weinig veranderingen in het ritme van de indianen, de voortdurende herhaling van het geluid en de beweging brengt je in een lichte dromerige trance. Na enkele uren komt er een Creoolse band met verschillende soorten trommels die worden begeleid door een vrouwenkoor. Dan begint het echte werk, de muziek en de ritmes worden nu Afrikaans. De bewegingen op de dansvloer worden sneller en het duurt nu niet lang meer voor de eerste deelnemers in een diepe trance raken.

De verschijningsvormen van de trances zijn verschillend, ze zijn afhankelijk van de soort winti waarmee je contact hebt. De een gaat uit de kring en beweegt zich langzaam, de ander verstijft helemaal of gaat heftig rondspringen. Een oudere vrouw loopt steeds tussen de dansenden en signaleert degenen die in extase gaan raken. Anderen gaan er dan beschermend omheen staan. Ze houden elkaar vast, omhelzen elkaar en spreken elkaar toe. Het schijnt dat op zo’n moment de Winti-geest belangrijke boodschappen openbaart of berichten van voorouders doorgeeft waar de anderen getuige van zijn. Naarmate de nacht vordert worden de trancetoestanden steeds heftiger: Sommigen maken gigantische sprongen. Men moet soms voorkomen dat ze zichzelf verwonden. Een vrouw wordt afgevoerd nadat ze zich tussen de muzikanten heeft gestort. Opvallend is gedurende de hele sessie de zorg waarmee iedereen elkaar in de gaten houdt en ook opvangt. Bijna iedereen gaat van tijd tot tijd in zichzelf op in een diepe extase, maar even later is diezelfde persoon weer bezig met de opvang van anderen.

Los van de religieuze inhoud kun je de séance nuchter bekijken en concluderen dat iedereen eens goed uit zijn bol gaat, zoals dat ook tijdens een houseparty gebeurt. Het verschil is dat hier de extase op natuurlijke wijze tot stand komt zonder de hulp van XTC of andere moderne drugs. Hoewel? De rum en het Surinaamse Parbobier helpen sommigen een handje bij het contact maken met de geesten. De laatste muziek rond een uur of vijf - vlak voor het aanbreken van de dag - is duidelijk bedoeld om weer met beide benen op de grond te komen. We moeten ook allemaal nog terug naar Paramaribo. Hollandse muziek helpt daarbij, de band speelt en zingt luid : “Janus, Janus pak me nog een keer”. Het is echt tijd om naar huis te gaan, want dit swingt niet meer. Hoewel, iedereen zingt luidkeels mee als ze naar de busjes lopen.

Jerome Frank, een Amerikaan die onderzoek deed naar de effecten van psychotherapie, noemde al decennia geleden een aantal factoren waardoor psychotherapeutische genezingen tot stand komen. Het gaat daarbij niet alleen over genezing van psychische klachten maar ook over lichamelijke voorzover ze psychische oorzaken hebben. De belangrijkste elementen die hij noemde, waren hier zichtbaar en voelbaar aanwezig. Om er een paar te noemen: er moet een duidelijke genezingsprocedure gevolgd worden die voortvloeit uit een gedeelde theoretische verklaring van de klachten, (in dit geval ‘bezeten' zijn door een winti of een slechte relatie hebben met een winti), de procedure moet gepaard gaan met veel emotionele opwinding en er moet een warme emotionele band bestaan tussen genezer en genezene. Zo keken we achteraf ook nog als vaklui tegen het 'feestje' aan. Uiteindelijk was het toch een studiereis. Een therapie die werkt, is altijd de moeite waard. Maar ik heb mijn twijfels of erkenning ervan in ons land ooit tot stand zal komen, ook al zou het alleen gelden voor landgenoten van Surinaamse afkomst. Waarschijnlijk vindt onze overheid deze vorm van groepstherapie te gezellig om het in het ziekenfondspakket op te nemen.

© 2004 Herman Frederiks meer Herman Frederiks - meer "Brief uit ..."
Beschouwingen > Brief uit ...
Suriname: Wat er zich in het bos afspeelde Herman Frederiks
0112 Wat er zich in het bos ..Daar zaten we in Paramaribo. Al dagen werd er in ons reisgezelschap, een groep medici en psychologen, gefluisterd over de Winti-pré die we zouden gaan bijwonen. Een Winti-pré is een Surinaams-Afrikaans groepsritueel met muziek en dans waarin de deelnemers in trance contact maken met Winti’s ofwel goden en geesten. Degene die onze reis door Suriname had georganiseerd via haar plaatselijke connecties, verbood ons om het woord Winti-pré hardop uit te spreken in het bijzijn van Surinamers. Nog steeds rust er een taboe op de zwarte magie waarmee Winti geassocieerd wordt. Veel inwoners van Suriname houden afstand van deze manifestaties omdat ze bang zijn door de geesten bezeten te worden. De geheimzinnigheid en de sfeer van ’eigenlijk mag het niet’, vertelde een Creoolse Surinamer, is ook het gevolg van het verbod door de koloniale Nederlanders om deze ‘heidense’ bijeenkomsten te houden. Dit verbod werd pas in de jaren zeventig door de Nederlanders opgeheven.

Ingewijdenen hier spreken geheimzinnig van ‘een feestje op buiten’. De informatie over plaatsen in het bos (Surinamers spreken altijd over bos in plaats van oerwoud of jungle) rondom Paramaribo waar de bijeenkomsten worden gehouden, wisselt men onderhands uit. Enkele uren voor het begin van het ‘feestje’ krijgen we via een boodschapper het bericht dat we om half negen moeten wachten bij een zeker tankstation aan de rand van Paramaribo. Van daar uit zullen busjes vertrekken naar het bos. Voor we in de taxi’s stappen naar dit verzamelpunt, vind er vóór het hotel nog een kledingpresentatie plaats. Vooral de dames in ons gezelschap worden getoetst aan de kledingvoorschriften. Ze dienen zich uit te dossen met fel gekleurde gewaden met dito hoofddeksels geknoopt van doeken. Wij mannen kunnen volstaan met een bont hemd. We rijden naar ‘het feestje’ in een propvol busje in gezelschap van een groep bontgeklede Creolen, vooral vrouwen. De meesten lijken elkaar te kennen, men ratelt druk in het Sranantongo en sommigen zingen mee met de Surinaamse deuntjes die de chauffeur afspeelt op de cassetterecorder.

De Winti-pré vindt plaats onder een groot afdak van golfplaten. Als we aankomen, is de sessie al begonnen. Een groep Indianen staat een monotone dreun te trommelen. De eerste deelnemers bewegen al op de lemen dansvloer. Onderweg hebben we gehoord dat deze winti-pré wordt gehouden ter gelegenheid van de verjaardag van een jongeman. De ceremonie wordt hem aangeboden door de familie. De man in kwestie staat nu met twee vrouwen naast zich voorovergebogen te dansen vóór de trommelaars. Hij is ook degenen die de rest van de avond steeds in het middelpunt staat en het initiatief neemt om te dansen. De andere deelnemers en ook wij worden uitgenodigd om in een kring, ritmisch stappend en schommelend, achter elkaar aan te lopen. Er zijn maar weinig veranderingen in het ritme van de indianen, de voortdurende herhaling van het geluid en de beweging brengt je in een lichte dromerige trance. Na enkele uren komt er een Creoolse band met verschillende soorten trommels die worden begeleid door een vrouwenkoor. Dan begint het echte werk, de muziek en de ritmes worden nu Afrikaans. De bewegingen op de dansvloer worden sneller en het duurt nu niet lang meer voor de eerste deelnemers in een diepe trance raken.

De verschijningsvormen van de trances zijn verschillend, ze zijn afhankelijk van de soort winti waarmee je contact hebt. De een gaat uit de kring en beweegt zich langzaam, de ander verstijft helemaal of gaat heftig rondspringen. Een oudere vrouw loopt steeds tussen de dansenden en signaleert degenen die in extase gaan raken. Anderen gaan er dan beschermend omheen staan. Ze houden elkaar vast, omhelzen elkaar en spreken elkaar toe. Het schijnt dat op zo’n moment de Winti-geest belangrijke boodschappen openbaart of berichten van voorouders doorgeeft waar de anderen getuige van zijn. Naarmate de nacht vordert worden de trancetoestanden steeds heftiger: Sommigen maken gigantische sprongen. Men moet soms voorkomen dat ze zichzelf verwonden. Een vrouw wordt afgevoerd nadat ze zich tussen de muzikanten heeft gestort. Opvallend is gedurende de hele sessie de zorg waarmee iedereen elkaar in de gaten houdt en ook opvangt. Bijna iedereen gaat van tijd tot tijd in zichzelf op in een diepe extase, maar even later is diezelfde persoon weer bezig met de opvang van anderen.

Los van de religieuze inhoud kun je de séance nuchter bekijken en concluderen dat iedereen eens goed uit zijn bol gaat, zoals dat ook tijdens een houseparty gebeurt. Het verschil is dat hier de extase op natuurlijke wijze tot stand komt zonder de hulp van XTC of andere moderne drugs. Hoewel? De rum en het Surinaamse Parbobier helpen sommigen een handje bij het contact maken met de geesten. De laatste muziek rond een uur of vijf - vlak voor het aanbreken van de dag - is duidelijk bedoeld om weer met beide benen op de grond te komen. We moeten ook allemaal nog terug naar Paramaribo. Hollandse muziek helpt daarbij, de band speelt en zingt luid : “Janus, Janus pak me nog een keer”. Het is echt tijd om naar huis te gaan, want dit swingt niet meer. Hoewel, iedereen zingt luidkeels mee als ze naar de busjes lopen.

Jerome Frank, een Amerikaan die onderzoek deed naar de effecten van psychotherapie, noemde al decennia geleden een aantal factoren waardoor psychotherapeutische genezingen tot stand komen. Het gaat daarbij niet alleen over genezing van psychische klachten maar ook over lichamelijke voorzover ze psychische oorzaken hebben. De belangrijkste elementen die hij noemde, waren hier zichtbaar en voelbaar aanwezig. Om er een paar te noemen: er moet een duidelijke genezingsprocedure gevolgd worden die voortvloeit uit een gedeelde theoretische verklaring van de klachten, (in dit geval ‘bezeten' zijn door een winti of een slechte relatie hebben met een winti), de procedure moet gepaard gaan met veel emotionele opwinding en er moet een warme emotionele band bestaan tussen genezer en genezene. Zo keken we achteraf ook nog als vaklui tegen het 'feestje' aan. Uiteindelijk was het toch een studiereis. Een therapie die werkt, is altijd de moeite waard. Maar ik heb mijn twijfels of erkenning ervan in ons land ooit tot stand zal komen, ook al zou het alleen gelden voor landgenoten van Surinaamse afkomst. Waarschijnlijk vindt onze overheid deze vorm van groepstherapie te gezellig om het in het ziekenfondspakket op te nemen.
© 2004 Herman Frederiks
powered by CJ2