archiefvorig nr.lopend nr.

Beschouwingen > In de polder delen printen terug
Verdelen en herverdelen Arie de Jong

1903BS (Her)verdelen
Aan Aristoteles wordt de uitspraak toegeschreven: “Geef me een vast punt buiten de aarde en ik trek de aarde met een hefboom zo uit zijn baan.” Voor de lezers die de essentie niet direct snappen: dat vaste punt bestaat niet, dus waar zit je houvast om zo’n actie te ondernemen? De uitdrukking is een metafoor geworden voor het probleem: hoe krijg je iets voor elkaar als er geen houvast is? Het antwoord is natuurlijk: creëer dat houvast, zelfs als je er maar een slag naar moet slaan.

Dit kwam bij me boven toen ik las over de nieuwe verdeelsleutel in het Gemeentefonds. Voor veel mensen wellicht een bureaucratisch fenomeen waar ze geen interesse in hebben. Helaas zijn bureaucratische fenomenen bijna altijd heel belangrijk, maar krijg er maar eens grip op.

Verdeelsleutel

De verdeelsleutel gaat veranderen. Sommige meetbare factoren worden belangrijker, andere minder belangrijk. Het resultaat van zo’n exercitie is dat een deel van de gemeenten meer geld krijgt (Leiden kan op die manier elk jaar een paar miljoen meer uitgeven) en een ander deel veel minder. Gemeenten die minder krijgen moeten dan snijden in hun voorzieningen. Het is dus niet gek dat die op de achterste benen staan. Op die manier betekent een op het oog technocratische ingreep dat bij 352 gemeenten in Nederland de bestuurders en gemeenteraad moeten beknibbelen of juist wat ruimhariger geld kunnen uitgeven. Op die manier merken alle Nederlanders indirect wat het gevolg is, want het nieuwe sportveld kan toch niet aangelegd worden, een bibliotheekvestiging moet dicht, of er is eindelijk wat extra geld om de groenvoorziening te verbeteren.

Wat mij altijd zo frappeert is dat iedereen de vergelijking maakt met hoe het eerder was. Je gaat er dan op vooruit of op achteruit. Uiteraard piepen de gemeenten het hardst die erop achteruitgaan. Nooit zegt iemand, als de nieuwe situatie rechtvaardiger is: “Dan kregen jullie tot nu toe te veel” of “wel zielig dat jullie al jaren miljoenen te kort kwamen.” Want dat zou ook waar zijn. Wat is immers het vaste punt waar je je op kunt baseren? Dat bestaat niet. Elke verdeling is het resultaat van een subjectieve beoordeling, in combinatie met de macht om zo’n verdeling door te drukken.

Kabinetsformatie

Dat zal je ook weer zien bij de uitkomsten van de kabinetsformatie. Of dat nu een kort of een lang stuk wordt, uiteindelijk gaat het om het ‘financieel kader’. Sommige onderwerpen krijgen er geld bij, van andere moet er wat af. Die laatste hebben dan een bezuinigingstaakstelling, om een woord uit het beleidsjargon te gebruiken. Eerst is er natuurlijk aan gerekend: hoe is de ontwikkeling van inkomsten en uitgaven bij ongewijzigd beleid? Als we geen zin hebben in een toename (in het beleidsjargon: accres), dan moeten we snijden. Zo gaat de gezondheidszorg steeds meer geld nodig hebben. Door demografische veranderingen (meer oude mensen en die zijn gemiddeld duurder dan jongere mensen), door nieuwe zorgmogelijkheden, door de noodzaak om de salarissen van verplegend personeel extra te verhogen om het vak aantrekkelijk te houden, noem maar op. Als je daarop wilt beknibbelen, dan moet er gesneden worden, of de kosten moeten worden afgewenteld (een hogere eigen bijdrage bijvoorbeeld).

Maar telkens blijft de vraag: wat is je houvast? Hoe maak je dat het nut van uitgaven voor het ene in balans zijn met het nut van de uitgaven voor iets anders? Dat soort verdelingsvraagstukken fascineren me. Helaas blijft de oplossing uiteindelijk altijd een vorm van armpje drukken.

-----
Het plaatje is van Freek de VriesLentsch
Meer informatie: www.instagram.com/  studioagape


© 2021 Arie de Jong meer Arie de Jong - meer "In de polder" -
Beschouwingen > In de polder
Verdelen en herverdelen Arie de Jong
1903BS (Her)verdelen
Aan Aristoteles wordt de uitspraak toegeschreven: “Geef me een vast punt buiten de aarde en ik trek de aarde met een hefboom zo uit zijn baan.” Voor de lezers die de essentie niet direct snappen: dat vaste punt bestaat niet, dus waar zit je houvast om zo’n actie te ondernemen? De uitdrukking is een metafoor geworden voor het probleem: hoe krijg je iets voor elkaar als er geen houvast is? Het antwoord is natuurlijk: creëer dat houvast, zelfs als je er maar een slag naar moet slaan.

Dit kwam bij me boven toen ik las over de nieuwe verdeelsleutel in het Gemeentefonds. Voor veel mensen wellicht een bureaucratisch fenomeen waar ze geen interesse in hebben. Helaas zijn bureaucratische fenomenen bijna altijd heel belangrijk, maar krijg er maar eens grip op.

Verdeelsleutel

De verdeelsleutel gaat veranderen. Sommige meetbare factoren worden belangrijker, andere minder belangrijk. Het resultaat van zo’n exercitie is dat een deel van de gemeenten meer geld krijgt (Leiden kan op die manier elk jaar een paar miljoen meer uitgeven) en een ander deel veel minder. Gemeenten die minder krijgen moeten dan snijden in hun voorzieningen. Het is dus niet gek dat die op de achterste benen staan. Op die manier betekent een op het oog technocratische ingreep dat bij 352 gemeenten in Nederland de bestuurders en gemeenteraad moeten beknibbelen of juist wat ruimhariger geld kunnen uitgeven. Op die manier merken alle Nederlanders indirect wat het gevolg is, want het nieuwe sportveld kan toch niet aangelegd worden, een bibliotheekvestiging moet dicht, of er is eindelijk wat extra geld om de groenvoorziening te verbeteren.

Wat mij altijd zo frappeert is dat iedereen de vergelijking maakt met hoe het eerder was. Je gaat er dan op vooruit of op achteruit. Uiteraard piepen de gemeenten het hardst die erop achteruitgaan. Nooit zegt iemand, als de nieuwe situatie rechtvaardiger is: “Dan kregen jullie tot nu toe te veel” of “wel zielig dat jullie al jaren miljoenen te kort kwamen.” Want dat zou ook waar zijn. Wat is immers het vaste punt waar je je op kunt baseren? Dat bestaat niet. Elke verdeling is het resultaat van een subjectieve beoordeling, in combinatie met de macht om zo’n verdeling door te drukken.

Kabinetsformatie

Dat zal je ook weer zien bij de uitkomsten van de kabinetsformatie. Of dat nu een kort of een lang stuk wordt, uiteindelijk gaat het om het ‘financieel kader’. Sommige onderwerpen krijgen er geld bij, van andere moet er wat af. Die laatste hebben dan een bezuinigingstaakstelling, om een woord uit het beleidsjargon te gebruiken. Eerst is er natuurlijk aan gerekend: hoe is de ontwikkeling van inkomsten en uitgaven bij ongewijzigd beleid? Als we geen zin hebben in een toename (in het beleidsjargon: accres), dan moeten we snijden. Zo gaat de gezondheidszorg steeds meer geld nodig hebben. Door demografische veranderingen (meer oude mensen en die zijn gemiddeld duurder dan jongere mensen), door nieuwe zorgmogelijkheden, door de noodzaak om de salarissen van verplegend personeel extra te verhogen om het vak aantrekkelijk te houden, noem maar op. Als je daarop wilt beknibbelen, dan moet er gesneden worden, of de kosten moeten worden afgewenteld (een hogere eigen bijdrage bijvoorbeeld).

Maar telkens blijft de vraag: wat is je houvast? Hoe maak je dat het nut van uitgaven voor het ene in balans zijn met het nut van de uitgaven voor iets anders? Dat soort verdelingsvraagstukken fascineren me. Helaas blijft de oplossing uiteindelijk altijd een vorm van armpje drukken.

-----
Het plaatje is van Freek de VriesLentsch
Meer informatie: www.instagram.com/  studioagape
© 2021 Arie de Jong
powered by CJ2