archiefvorig nr.lopend nr.

Beschouwingen > In de polder delen printen terug
Eigen klimaat eerst Paul Bordewijk

1611BS EigenBij belangrijke mondiale problemen concentreert de Nederlandse politiek zich heel erg op ons eigen land. Dat zag je bij voorbeeld bij het kruisrakettendebat in de jaren tachtig, toen de vredesbeweging actie voerde onder de leuze ‘De kernwapens de wereld uit, om te beginnen uit Nederland’. Er werd erkend dat het een wereldwijd probleem was, maar de acties richtten zich op Nederland: dat moest kernwapenvrij worden.

Minister-president Lubbers kwam met het ene bizarre voorstel na het andere om deze beweging te apaiseren, zoals kernwapens die net over de Belgische grens zouden worden geplaatst om Nederland binnen gereden te worden wanneer het erom ging spannen, of eenzijdig afzien van plaatsing in Nederland wanneer de Sovjet-Unie aan bepaalde voorwaarden voldeed. Het akkoord tussen Reagan en Gorbatsjov maakte een eind aan dit probleem. Intussen had Europa, middels de interne markt, de Nederlandse politiek gemuilkorfd, maar dat hadden we pas later in de gaten.

Nu speelt de klimaatproblematiek. Ook dit is een mondiaal probleem waarbij de Nederlandse politiek zich concentreert op wat er in Nederland zelf gebeurt. En hoewel Nederland relatief veel kooldioxide uitstoot, is het toch maar een fractie van de uitstoot over de hele wereld. Of we in de toekomst bedreigd worden door stijging van de zeespiegel hangt af van de totale uitstoot in de wereld en niet van onze eigen uitstoot. Die moeten we wel beperken, maar dat is om ons aan internationale afspraken te houden en daarmee ook andere landen op die afspraken te kunnen aanspreken. Onze bijdrage aan de ‘redding’ van het klimaat – de planeet redt zich ook wel zonder mensen – is te vergelijken met onze defensie-inspanning en onze ontwikkelingshulp: het heeft allemaal alleen maar zin wanneer landen dat gezamenlijk doen. Zolang ook zonder de Verenigde Staten de NAVO driemaal zoveel aan defensie uitgeeft als Rusland, lijkt het me beter dat Europa extra geld aan klimaatbeleid besteedt dan aan defensie, zeker vanwege het achterblijvende klimaatbeleid van de VS.

Je zou dan wel verwachten dat het Nederlandse klimaatbeleid zich richt op een zo groot mogelijke bijdrage aan de reductie van de totale uitstoot, maar dat blijkt niet het geval. In zijn rapport over de effecten van het ontwerp klimaatakkoord benadrukt het Planbureau voor de Leefomgeving dat het klimaatakkoord gaat over de directe broeikasgasemissies uit activiteiten op Nederlandse bodem (p. 16). Gevolgen van ons beleid op activiteiten elders worden niet meegenomen, ook niet wanneer daardoor CO2 wordt uitgestoten die even goed bijdraagt aan de opwarming van de Aarde. Het gaat daarbij om twee aspecten. Zolang we geen kernenergiecentrales bouwen zijn voor de energietransitie gigantische hoeveelheden delfstoffen nodig om al die noodzakelijke machines te bouwen, zoals windmolens, zonnepanelen, accu’s en warmtepompen. Die delfstoffen moeten worden gewonnen en gezuiverd en daarvoor zijn grote hoeveelheden energie nodig. Het is een beetje naïef om dat af te doen als ‘brand buiten mijn wijk’. Mijn indruk is dat de klimaatschade van elektrische auto’s veel groter is dan die van waterstofauto’s en als dat zo is dan zou dat ook gevolgen moeten hebben voor het beleid. Maar het PBL had geen opdracht dat uit te zoeken.

Het tweede aspect betreft het Emissions Trading Scheme (ETS) van de Europese Unie. Daarbij zijn binnen de EU verhandelbare uitstootrechten gecreëerd. Wanneer de uitstoot door de industrie in Nederland afneemt, hoeven we in Nederland minder rechten te kopen, waardoor de prijs daalt en het gemakkelijker wordt voor bedrijven in andere landen rechten te kopen. Dan wordt een lagere uitstoot in Nederland, zoals door sluiting van de Hemwegcentrale, dus ongedaan gemaakt door een hogere uitstoot elders. Het PBL waarschuwt uitdrukkelijk voor dit waterbedeffect (p. 34), maar ik heb niet het idee dat ze dat bij Urgenda begrijpen. Voor zover het gaat om de uitstoot van de zware industrie en de elektriciteitsbedrijven, zou de inzet van Nederland dus moeten zijn aanpassing van het ETS zodanig dat de totale uitstoot in Europa omlaag gaat. Je kunt als individu daaraan bijdragen door zelf rechten te kopen en die niet te gebruiken, helaas mag Nederland dat niet.
In plaats daarvan maakt men in Nederland ruzie of specifieke ingrepen bij bedrijven beter zijn dan een algemene heffing of juist niet. Dat laatste wordt nu door links gepropageerd, terwijl het past in de neoliberale traditie en specifieke maatregelen eerder passen bij het klassieke plansocialisme. Het lijkt me evident dat de aartsvaders van het neoliberalisme zoals Hayek en Friedman voor de algemene heffing zouden kiezen.

In het licht van het waterbedeffect is dit dus eigenlijk een gevecht om niets, maar ik vraag me af hoeveel politici zich dat realiseren. Het is niet de eerste keer dat ik me afvraag of de verantwoordelijke politici wel weten waar ze mee bezig zijn, of ze nu Wiebes of Klaver heten. In het klimaatakkoord heeft men het over het duurzame energiesysteem van de toekomst als ‘één systeem vol duurzame elektronen en duurzame moleculen’ (p. 150). Wie verzint dat nu? Alsof elektronen niet altijd al duurzaam waren en moleculen niet altijd vergankelijk zullen zijn. Waar zijn de duurzame atomen gebleven, vraag ik me trouwens af, terwijl ik mij daarbij wel iets kan voorstellen: duurzame atomen vallen niet uiteen door radioactiviteit.

Er is nog steeds verwarring of het opheffen van de aansluitplicht op het gasnet nu ook betekent dat het verboden is nieuwe woningen aan te sluiten. In de discussie over de ontwikkeling van de energieprijzen dit jaar bleek staatssecretaris Mona Keyzer door haar ambtenaren niet goed voorgelicht. En nu weer heeft het kabinet op stel en sprong besloten dat de energieheffingen voor huishoudens niet verder omhoog gaan, terwijl die volgens het ontwerp klimaatakkoord essentieel zijn om de terugverdientijd van isolatiemaatregelen en warmtepompen te verkleinen.

Het klimaatprobleem is ingewikkeld en vraagt veel bèta kennis. Dan moeten mensen kunnen vertrouwen op het beleid. Wanneer dat beleid tegenstrijdig en onduidelijk warrig is, zullen ze al snel hun heil zoeken bij iemand die het hele klimaatbeleid irrelevant noemt. En daardoor is FvD nu de grootste partij.

---------
Het plaatje is van Petra Busstra


© 2019 Paul Bordewijk meer Paul Bordewijk - meer "In de polder" -
Beschouwingen > In de polder
Eigen klimaat eerst Paul Bordewijk
1611BS EigenBij belangrijke mondiale problemen concentreert de Nederlandse politiek zich heel erg op ons eigen land. Dat zag je bij voorbeeld bij het kruisrakettendebat in de jaren tachtig, toen de vredesbeweging actie voerde onder de leuze ‘De kernwapens de wereld uit, om te beginnen uit Nederland’. Er werd erkend dat het een wereldwijd probleem was, maar de acties richtten zich op Nederland: dat moest kernwapenvrij worden.

Minister-president Lubbers kwam met het ene bizarre voorstel na het andere om deze beweging te apaiseren, zoals kernwapens die net over de Belgische grens zouden worden geplaatst om Nederland binnen gereden te worden wanneer het erom ging spannen, of eenzijdig afzien van plaatsing in Nederland wanneer de Sovjet-Unie aan bepaalde voorwaarden voldeed. Het akkoord tussen Reagan en Gorbatsjov maakte een eind aan dit probleem. Intussen had Europa, middels de interne markt, de Nederlandse politiek gemuilkorfd, maar dat hadden we pas later in de gaten.

Nu speelt de klimaatproblematiek. Ook dit is een mondiaal probleem waarbij de Nederlandse politiek zich concentreert op wat er in Nederland zelf gebeurt. En hoewel Nederland relatief veel kooldioxide uitstoot, is het toch maar een fractie van de uitstoot over de hele wereld. Of we in de toekomst bedreigd worden door stijging van de zeespiegel hangt af van de totale uitstoot in de wereld en niet van onze eigen uitstoot. Die moeten we wel beperken, maar dat is om ons aan internationale afspraken te houden en daarmee ook andere landen op die afspraken te kunnen aanspreken. Onze bijdrage aan de ‘redding’ van het klimaat – de planeet redt zich ook wel zonder mensen – is te vergelijken met onze defensie-inspanning en onze ontwikkelingshulp: het heeft allemaal alleen maar zin wanneer landen dat gezamenlijk doen. Zolang ook zonder de Verenigde Staten de NAVO driemaal zoveel aan defensie uitgeeft als Rusland, lijkt het me beter dat Europa extra geld aan klimaatbeleid besteedt dan aan defensie, zeker vanwege het achterblijvende klimaatbeleid van de VS.

Je zou dan wel verwachten dat het Nederlandse klimaatbeleid zich richt op een zo groot mogelijke bijdrage aan de reductie van de totale uitstoot, maar dat blijkt niet het geval. In zijn rapport over de effecten van het ontwerp klimaatakkoord benadrukt het Planbureau voor de Leefomgeving dat het klimaatakkoord gaat over de directe broeikasgasemissies uit activiteiten op Nederlandse bodem (p. 16). Gevolgen van ons beleid op activiteiten elders worden niet meegenomen, ook niet wanneer daardoor CO2 wordt uitgestoten die even goed bijdraagt aan de opwarming van de Aarde. Het gaat daarbij om twee aspecten. Zolang we geen kernenergiecentrales bouwen zijn voor de energietransitie gigantische hoeveelheden delfstoffen nodig om al die noodzakelijke machines te bouwen, zoals windmolens, zonnepanelen, accu’s en warmtepompen. Die delfstoffen moeten worden gewonnen en gezuiverd en daarvoor zijn grote hoeveelheden energie nodig. Het is een beetje naïef om dat af te doen als ‘brand buiten mijn wijk’. Mijn indruk is dat de klimaatschade van elektrische auto’s veel groter is dan die van waterstofauto’s en als dat zo is dan zou dat ook gevolgen moeten hebben voor het beleid. Maar het PBL had geen opdracht dat uit te zoeken.

Het tweede aspect betreft het Emissions Trading Scheme (ETS) van de Europese Unie. Daarbij zijn binnen de EU verhandelbare uitstootrechten gecreëerd. Wanneer de uitstoot door de industrie in Nederland afneemt, hoeven we in Nederland minder rechten te kopen, waardoor de prijs daalt en het gemakkelijker wordt voor bedrijven in andere landen rechten te kopen. Dan wordt een lagere uitstoot in Nederland, zoals door sluiting van de Hemwegcentrale, dus ongedaan gemaakt door een hogere uitstoot elders. Het PBL waarschuwt uitdrukkelijk voor dit waterbedeffect (p. 34), maar ik heb niet het idee dat ze dat bij Urgenda begrijpen. Voor zover het gaat om de uitstoot van de zware industrie en de elektriciteitsbedrijven, zou de inzet van Nederland dus moeten zijn aanpassing van het ETS zodanig dat de totale uitstoot in Europa omlaag gaat. Je kunt als individu daaraan bijdragen door zelf rechten te kopen en die niet te gebruiken, helaas mag Nederland dat niet.
In plaats daarvan maakt men in Nederland ruzie of specifieke ingrepen bij bedrijven beter zijn dan een algemene heffing of juist niet. Dat laatste wordt nu door links gepropageerd, terwijl het past in de neoliberale traditie en specifieke maatregelen eerder passen bij het klassieke plansocialisme. Het lijkt me evident dat de aartsvaders van het neoliberalisme zoals Hayek en Friedman voor de algemene heffing zouden kiezen.

In het licht van het waterbedeffect is dit dus eigenlijk een gevecht om niets, maar ik vraag me af hoeveel politici zich dat realiseren. Het is niet de eerste keer dat ik me afvraag of de verantwoordelijke politici wel weten waar ze mee bezig zijn, of ze nu Wiebes of Klaver heten. In het klimaatakkoord heeft men het over het duurzame energiesysteem van de toekomst als ‘één systeem vol duurzame elektronen en duurzame moleculen’ (p. 150). Wie verzint dat nu? Alsof elektronen niet altijd al duurzaam waren en moleculen niet altijd vergankelijk zullen zijn. Waar zijn de duurzame atomen gebleven, vraag ik me trouwens af, terwijl ik mij daarbij wel iets kan voorstellen: duurzame atomen vallen niet uiteen door radioactiviteit.

Er is nog steeds verwarring of het opheffen van de aansluitplicht op het gasnet nu ook betekent dat het verboden is nieuwe woningen aan te sluiten. In de discussie over de ontwikkeling van de energieprijzen dit jaar bleek staatssecretaris Mona Keyzer door haar ambtenaren niet goed voorgelicht. En nu weer heeft het kabinet op stel en sprong besloten dat de energieheffingen voor huishoudens niet verder omhoog gaan, terwijl die volgens het ontwerp klimaatakkoord essentieel zijn om de terugverdientijd van isolatiemaatregelen en warmtepompen te verkleinen.

Het klimaatprobleem is ingewikkeld en vraagt veel bèta kennis. Dan moeten mensen kunnen vertrouwen op het beleid. Wanneer dat beleid tegenstrijdig en onduidelijk warrig is, zullen ze al snel hun heil zoeken bij iemand die het hele klimaatbeleid irrelevant noemt. En daardoor is FvD nu de grootste partij.

---------
Het plaatje is van Petra Busstra
© 2019 Paul Bordewijk
powered by CJ2