archiefvorig nr.lopend nr.

Vermaak en Genot > Naar de film delen printen terug
Wie is Bram Fischer? Hans Knegtmans

1412VG Bram1Van het recente filmfestival  Movies that Matter (vrij vertaald: ‘Films die er toe doen’) had ik vanwege tijdgebrek slechts een handvol titels aangekruist, gebaseerd op strikt persoonlijke criteria. Mijn selectie bevatte welgeteld één documentaire: Forever Pure, over de spraakmakende voetbalclub Beitar Jerusalem, berucht om zijn anti-Palestijnse supporters.

Verder bevatte mijn keus uitsluitend speelfilms. Zoals De Bulgaarse tragikomedie Glory (binnenkort in de bioscoop), waarin een spoorwegarbeider tot held van de natie wordt gebombardeerd nadat hij een enorme stapel gevonden bankbiljetten netjes aangeeft bij de autoriteiten. Daarnaast bezocht ik twee mooie films die ik op het Rotterdamse festival IFFR gemist had: White Sun (politiek getint familiedrama in Nepal) en Sami Blood (traditioneel opgevoed Lappenmeisje begeeft zich op het emancipatie-pad). Ten slotte trakteerde ik mezelf op de voorpremière van de nieuwe Aki Kaurismäki, The Other Side of Hope, waarin een gescheiden zakenman en een Syrische vluchteling het eendrachtig opnemen tegen de bureaucratie. Van deze vijf tipte ik de Fin Kaurismäki als winnaar van de op festivals onvermijdelijke publieksprijs.

Het publiek dacht daar anders over en bracht de meeste waardering op voor een speelfilm met de titel Bram Fischer. Deze titel had ik wel  opgemerkt in het programma, maar er hoegenaamd geen aandacht aan besteed. Was immers de regie niet in handen van Jean van de Velde, maker van routineuze uitgaansfavorieten als de twee delen van All Stars (1997, 2011) en Lek (2000)? Nou dan. En hoge ogen gooien op een politiek zwaarbeladen festival was andere koek, redeneerde ik. Dit bleek dus een foute inschatting. Door een gelukkige coïncidentie kon ik nog aanschuiven bij de persvoorstelling, zodat ik hier tijdig mijn partijtje kan meeblazen.

Zelden heeft een gebrekkige (om niet te zeggen non-existente) voorbereiding van bioscoopbezoek me zo parten gespeeld als bij Bram Fischer. De titel had me niets gezegd en ik rekende min of meer op een Nederlands drama met een happy end. Een Hollandse man met een allochtone echtgenote bijvoorbeeld, die met succes samen bekrompen vooroordelen bevechten. Of een weduwnaar met een gehandicapte zoon waar de gezondheidssector geen raad mee weet, zodat Bram van het kastje naar de muur gestuurd wordt, totdat hij Iets Knaps bedenkt. Maar niets van dat al.

In de eerste de beste scène slaat een gemartelde man die Afrikaans spreekt door en verraadt de schuilplaats van zijn vrienden. Voor het begrip van de film zou dit niets hoeven uitmaken, want de dialogen zijn Nederlands ondertiteld. Maar er zit een addertje onder het gras. Soms zijn de dialogen in het Afrikaans, dan weer in Afrikaans-Engels. De kijker die gewoontegetrouw meeleest en simultaan de Afrikaanse gesprekken aanhoort, is in feite aan het multitasken. Hij denkt – of hij wil of niet –  mee over de dubbele ontkenningen (‘nie’ aan het eind van een zin) of de ongebruikelijke1412VG Bram2 synoniemen van Nederlandse woorden.

En dan het verhaal. Het is 1963, de Zuid-Afrikaanse regering heeft zijn handen vol aan het ANC dat – in samenwerking met de verboden communistische partij – op de bres staat tegen de gehate Apartheid. Een aantal kopstukken bereidt aanslagen voor die de overheid in het hart zouden kunnen treffen. Voordat ze hun spectaculaire terreurdaden kunnen uitvoeren doet de politie echter een inval in het hoofdkwartier en neemt de plannenmakers gevangen. Het grootste deel van de film is gewijd aan de daaropvolgende rechtszaak tegen de samenzweerders.

Hoe past de geheimzinnige Bram Fischer in dit politiek-juridische steekspel? Welnu, Bram (uitstekend gespeeld door de Nederlandse acteur Peter Paul Muller, de rest van de acteurs is Zuid-Afrikaans) is advocaat. En niet zomaar eentje. Hij is ook nog eens Deken van de Orde van Advocaten en krijgt vanwege zijn onberispelijke staat van dienst de verdediging van de vermeende terroristen toegewezen. (Om redenen die ik gemist heb, wordt in één moeite door ook de vrijheidsstrijder en latere president Nelson Mandela berecht, voor deze gelegenheid opgezadeld met het uiterlijk van een rugbyspeler, of van een uitsmijter in een louche nachtclub.)

Het verhaal bevat enkele thrillerelementen die de liefhebber van rechtbankdrama’s op zijn minst zullen verbazen. In de eerste plaats, zo leren we, is de hooggeprezen Fischer voorzitter van de communistische partij. Die partij was verboden, weet u nog? Niemand legt ons uit hoe deze ongerijmdheid heeft kunnen plaatsvinden. In het verlengde daarvan moet je je afvragen hoe het kan dat de rechter lijdzaam toeziet hoe deze communistenvriend de vloer aanveegt met de getuigenis van een liegende politiefunctionaris en daardoor de  aanklacht op losse schroeven zet. Hallo! We zijn hier in Zuid-Afrika, het paradijs van immorele machtswellustelingen. Sinds wanneer krijgt een communistische wolf in schaapskleren daar de gelegenheid publiekelijk zijn staatsgevaarlijke gedachtegoed te ventileren?

Misschien moeten we de informatie serieus nemen dat de filmmaker zich in eerste instantie heeft gebaseerd op het boek ‘The State vs Nelson Mandela’ van auteur Joel Joffe, waarin, zou je kunnen vermoeden, de rol van Mandela gedetailleerder en/of genuanceerder wordt geschetst dan die van zijn advocaat. Maar de regisseur die in de persmap verder het hoogste woord heeft, rept niet over dichterlijke vrijheden in zijn film.

Tot slot: wat moeten we nu denken van die gewonnen publieksprijs? Ach, weet je, publieksprijzen voor films zijn in het algemeen geen valide indicatoren van filmische kwaliteit. Gisteren las ik op de site van Cineville dat een meisje wel tien keer de overgewaardeerde film La La Land had gezien, ongetwijfeld met onuitsprekelijk veel genoegen. Denkt u nu echt dat het publiek bij Movies that Matter kritischer is dan zij? Nee toch?

-------
De plaatjes zijn geselecteerd door Hans Knegtmans


© 2017 Hans Knegtmans meer Hans Knegtmans - meer "Naar de film" -
Vermaak en Genot > Naar de film
Wie is Bram Fischer? Hans Knegtmans
1412VG Bram1Van het recente filmfestival  Movies that Matter (vrij vertaald: ‘Films die er toe doen’) had ik vanwege tijdgebrek slechts een handvol titels aangekruist, gebaseerd op strikt persoonlijke criteria. Mijn selectie bevatte welgeteld één documentaire: Forever Pure, over de spraakmakende voetbalclub Beitar Jerusalem, berucht om zijn anti-Palestijnse supporters.

Verder bevatte mijn keus uitsluitend speelfilms. Zoals De Bulgaarse tragikomedie Glory (binnenkort in de bioscoop), waarin een spoorwegarbeider tot held van de natie wordt gebombardeerd nadat hij een enorme stapel gevonden bankbiljetten netjes aangeeft bij de autoriteiten. Daarnaast bezocht ik twee mooie films die ik op het Rotterdamse festival IFFR gemist had: White Sun (politiek getint familiedrama in Nepal) en Sami Blood (traditioneel opgevoed Lappenmeisje begeeft zich op het emancipatie-pad). Ten slotte trakteerde ik mezelf op de voorpremière van de nieuwe Aki Kaurismäki, The Other Side of Hope, waarin een gescheiden zakenman en een Syrische vluchteling het eendrachtig opnemen tegen de bureaucratie. Van deze vijf tipte ik de Fin Kaurismäki als winnaar van de op festivals onvermijdelijke publieksprijs.

Het publiek dacht daar anders over en bracht de meeste waardering op voor een speelfilm met de titel Bram Fischer. Deze titel had ik wel  opgemerkt in het programma, maar er hoegenaamd geen aandacht aan besteed. Was immers de regie niet in handen van Jean van de Velde, maker van routineuze uitgaansfavorieten als de twee delen van All Stars (1997, 2011) en Lek (2000)? Nou dan. En hoge ogen gooien op een politiek zwaarbeladen festival was andere koek, redeneerde ik. Dit bleek dus een foute inschatting. Door een gelukkige coïncidentie kon ik nog aanschuiven bij de persvoorstelling, zodat ik hier tijdig mijn partijtje kan meeblazen.

Zelden heeft een gebrekkige (om niet te zeggen non-existente) voorbereiding van bioscoopbezoek me zo parten gespeeld als bij Bram Fischer. De titel had me niets gezegd en ik rekende min of meer op een Nederlands drama met een happy end. Een Hollandse man met een allochtone echtgenote bijvoorbeeld, die met succes samen bekrompen vooroordelen bevechten. Of een weduwnaar met een gehandicapte zoon waar de gezondheidssector geen raad mee weet, zodat Bram van het kastje naar de muur gestuurd wordt, totdat hij Iets Knaps bedenkt. Maar niets van dat al.

In de eerste de beste scène slaat een gemartelde man die Afrikaans spreekt door en verraadt de schuilplaats van zijn vrienden. Voor het begrip van de film zou dit niets hoeven uitmaken, want de dialogen zijn Nederlands ondertiteld. Maar er zit een addertje onder het gras. Soms zijn de dialogen in het Afrikaans, dan weer in Afrikaans-Engels. De kijker die gewoontegetrouw meeleest en simultaan de Afrikaanse gesprekken aanhoort, is in feite aan het multitasken. Hij denkt – of hij wil of niet –  mee over de dubbele ontkenningen (‘nie’ aan het eind van een zin) of de ongebruikelijke1412VG Bram2 synoniemen van Nederlandse woorden.

En dan het verhaal. Het is 1963, de Zuid-Afrikaanse regering heeft zijn handen vol aan het ANC dat – in samenwerking met de verboden communistische partij – op de bres staat tegen de gehate Apartheid. Een aantal kopstukken bereidt aanslagen voor die de overheid in het hart zouden kunnen treffen. Voordat ze hun spectaculaire terreurdaden kunnen uitvoeren doet de politie echter een inval in het hoofdkwartier en neemt de plannenmakers gevangen. Het grootste deel van de film is gewijd aan de daaropvolgende rechtszaak tegen de samenzweerders.

Hoe past de geheimzinnige Bram Fischer in dit politiek-juridische steekspel? Welnu, Bram (uitstekend gespeeld door de Nederlandse acteur Peter Paul Muller, de rest van de acteurs is Zuid-Afrikaans) is advocaat. En niet zomaar eentje. Hij is ook nog eens Deken van de Orde van Advocaten en krijgt vanwege zijn onberispelijke staat van dienst de verdediging van de vermeende terroristen toegewezen. (Om redenen die ik gemist heb, wordt in één moeite door ook de vrijheidsstrijder en latere president Nelson Mandela berecht, voor deze gelegenheid opgezadeld met het uiterlijk van een rugbyspeler, of van een uitsmijter in een louche nachtclub.)

Het verhaal bevat enkele thrillerelementen die de liefhebber van rechtbankdrama’s op zijn minst zullen verbazen. In de eerste plaats, zo leren we, is de hooggeprezen Fischer voorzitter van de communistische partij. Die partij was verboden, weet u nog? Niemand legt ons uit hoe deze ongerijmdheid heeft kunnen plaatsvinden. In het verlengde daarvan moet je je afvragen hoe het kan dat de rechter lijdzaam toeziet hoe deze communistenvriend de vloer aanveegt met de getuigenis van een liegende politiefunctionaris en daardoor de  aanklacht op losse schroeven zet. Hallo! We zijn hier in Zuid-Afrika, het paradijs van immorele machtswellustelingen. Sinds wanneer krijgt een communistische wolf in schaapskleren daar de gelegenheid publiekelijk zijn staatsgevaarlijke gedachtegoed te ventileren?

Misschien moeten we de informatie serieus nemen dat de filmmaker zich in eerste instantie heeft gebaseerd op het boek ‘The State vs Nelson Mandela’ van auteur Joel Joffe, waarin, zou je kunnen vermoeden, de rol van Mandela gedetailleerder en/of genuanceerder wordt geschetst dan die van zijn advocaat. Maar de regisseur die in de persmap verder het hoogste woord heeft, rept niet over dichterlijke vrijheden in zijn film.

Tot slot: wat moeten we nu denken van die gewonnen publieksprijs? Ach, weet je, publieksprijzen voor films zijn in het algemeen geen valide indicatoren van filmische kwaliteit. Gisteren las ik op de site van Cineville dat een meisje wel tien keer de overgewaardeerde film La La Land had gezien, ongetwijfeld met onuitsprekelijk veel genoegen. Denkt u nu echt dat het publiek bij Movies that Matter kritischer is dan zij? Nee toch?

-------
De plaatjes zijn geselecteerd door Hans Knegtmans
© 2017 Hans Knegtmans
powered by CJ2