Op het Belgische Canvas was een serie Borderline over mensen die problemen hebben met een grens. Het ging over mensen die tussen twee grenzen een eigen landje hadden gesticht of over vogelaars die in Estland of Rusland werkten en vogels een ring aandeden om bij te houden waar ze bleven.

Kwamen de vogels in het andere land terecht, dan was er overleg nodig en dat kon tot problemen leiden.

Bijzonder gegrepen werd ik door een aflevering over Lapland, het grote gebied bovenin Scandinavië waar een volk woont dat vroeger Lappen heette maar nu Sami genoemd wordt, zoals ze zich zelf ook noemen. Een inheems volk dat beweert dit gebied lang voor de Zweden, Noren en Finnen te bewonen. De Saarivuoma is een Sami-gemeenschap in Zweden. Het zijn nomadische rendier-herders die al eeuwen met hun kudde rendieren van Zweden naar Noorwegen trekken en terug. Maar de Noorse autoriteiten hebben hen liever niet op hun territorium, tot groot ongenoegen van de Saarivuoma.

“Een hoop stenen geeft aan waar de landsgrens loopt. Een lijn op de kaart geeft aan wie de eigenaar is van het land dat ons volk en de grond in verschillende landen verdeelt. Wij bewoonden die grond lang voor de Zweden en de Noren hun naties, grenzen, regels en wetten maakten. Zij verdeelden ons land en de grond. Zij maakten van ons Zweedse en Noorse Sami. Maar grond kun je toch niet bezitten? Als je je hele leven in deze wouden en bergen hebt geleefd, zonder ze te bezitten, ga je er uiteindelijk deel van uitmaken. Je versmelt als het ware met je omgeving.”

In de documentaire wordt verslag gedaan van een probleem dat de Sami overkomt. Hun kudde rendieren trekt om voedsel te vinden in het voorjaar over de Zweeds-Noorse grens en moet dan volgens Noorse regels voor een bepaalde tijd weer terug zijn. Het weer sloeg om en een deel van de kudde is in Noorwegen achtergebleven. De Noren staan hun niet toe de kudde terug te halen. Ze spannen hierover een rechtszaak aan die ze verliezen maar ze gaan in hoger beroep, in Oslo.

‘Zoals een samische spreuk zegt: het rendier behoort de wind toe. Een rendier stop je niet in je zak of zet je niet op je bankrekening,’

Inmiddels is duidelijk dat de Sami geheel zijn meegegaan met de moderne tijd. Ze crossen op sneeuwscooters over de toendra om hun kuddes bij elkaar te brengen, rijden geregeld met auto’s  naar de plaatsen waar het proces plaatsvindt voor overleg met hun advocaat en genieten net als vroeger van de opbloeiende natuur als het weer zomer wordt en de rendieren met hun jonge kalfjes een rivier overzwemmen voor een nieuwe tocht naar Noorwegen. Want de cyclus gaat natuurlijk gewoon door. 

Dan zit een afvaardiging in de traditionele prachtig gekleurde kleding bij het hoger beroep. Even later worden de kudden weer verzameld. Als dat klaar is komt de uitspraak: “We hebben gewonnen. We hebben de overheid verslagen. Het vonnis van 30 juni 2021: we hebben onze rechten terug.”.

Na het vonnis van de rechtbank gaat het leven van de Saarivuoma gewoon door. Zij blijven het volk dat steeds weer de grens oversteekt. Steeds weer. Steeds weer. Maar hoe lang kunnen ze hun leven zo nog blijven leiden?

Ik vroeg mij af waarom juist dit verhaal mij zo getroffen had. ’s Nachts werd ik wakker en wist ik het ineens: Lasse Länta, van Cor Bruijn, bekroond als het kinderboek van het jaar in 1955, met 12 foto’s en tekeningen van Ger Sligte. Prachtboek!

Het citaat wordt gesproken in de film bij prachtige beelden van het besneeuwde landschap.

----------

De plaatjes zijn van de schrijver.