archiefvorig nr.lopend nr. Nummer 14 Jaargang 21 18 april 2024 Nummer 15 verschijnt op 9 mei 2024 Vermaak en Genot > Een omweg waard delen printen terug Emslandlager Dik Kruithof Het Emsland is het gedeelte van de Duitse deelstaat Niedersachsen langs de Nederlandse grens, van ongeveer Twente tot Papenburg. Het is het stroomgebied van de rivier de Eems en er liggen grote veengebieden langs de Nederlandse grens. Dat was begin vorige eeuw nog een ‘leeg’ gebied. Vanaf 1933 stuurde Hitler duizenden politieke tegenstanders, geleerden, schrijvers, vakbondsleiders en kunstenaars naar het verlaten Emsland. Hier werden in ijltempo 15 concentratiekampen gebouwd, waar de gevangenen als dwangarbeiders werden ingezet. Ze moesten het veen afgraven zodat er landbouwgrond ontstond. In totaal waren er vijftien kampen in dit gebied. Het begon met drie concentratiekampen voor politieke tegenstanders van Hitler. Later werden het strafkampen genoemd en er werden ook gestrafte Duitse militairen, krijgsgevangenen en verzetsstrijders uit veel Europese landen – de ‘Nacht und Nebel gefangenen’ – opgesloten. Eén van de bekendste gevangenen uit de begintijd was Carl von Ossietzky, overtuigd pacifist en democraat, die als journalist schreef over de (toen verboden) herbewapening van Duitsland, in 1933 veroordeeld werd en in het concentratiekamp Esterwegen terechtkwam, waar hij zwaar werd mishandeld en tuberculose opliep. Mede door internationale bemoeienis – hij kreeg in 1935 de Nobelprijs voor de vrede – en in verband met de Olympische spelen in Berlijn werd hij vrijgelaten, maar hij overleed in 1938 aan tbc. De Universiteit van Oldenburg is naar hem genoemd. In 2012 werd in Esterwegen op de plaats van het concentratiekamp de gedenkplaats geopend voor alle gevangenen van de Emslandkampen. Wij waren er in juni. Het is een indrukwekkende ervaring. De plattegrond van het oude concentratiekamp en de paden zijn bewaard gebleven, waar de barakken stonden staan nu bomen. Je loopt de eindeloze weg richting het open veen en komt dan bij een stalen muur met kijkgaten en de namen van de veertien andere kampen. Het kampterrein heeft een bovenlaag van lava, om de arme veengrond aan te geven waarop het ligt. Dezelfde rechte weg terug leidt naar een stalen muur die de weg naar de buitenwereld afsluit. Langs de weg staan tekstborden en overblijfselen van het kamp waar iets over te vertellen is. Aan het eind staat een monument voor Von Ossietzky, als symbool voor alle gevangenen. Er is een uitgebreide tentoonstelling over die tijd en de gevangenen in twee grote loodsen, die gebouwd zijn toen het kamp diende als opslagplaats voor de Bundeswehr. Bij de ingang loopt een stalen looppad naar buiten, om het werk in het veen tastbaar te maken. De dwangarbeid in het veen is internationaal bekend geworden door een lied. Op Wiki staat daarover: ‘In het kamp Börgermoor bij de Nederlandse grens, werden onder meer politieke tegenstanders van het naziregime, Jehova's getuigen en homoseksuelen gevangengezet. Met eenvoudig gereedschap, zoals een spade moest men in het veen (Duits: Moor) kanalen graven en ontginningswerkzaamheden verrichten. Om de lange werkdagen wat te verlichten zong men liederen die soms zelf gemaakt waren. Mijnwerker Hans Esser en acteur Wolfgang Langhoff waren verantwoordelijk voor de tekst van het lied ‘Wir sind die Moorsoldaten’ over de dwangarbeid in het veen, terwijl Rudi Goguel de melodie schreef. Het lied sprak de gevangenen direct aan omdat het hun gezamenlijk lot beschreef en de hoop op een toekomst in vrijheid bezong. Op 28 augustus 1933 tijdens een ontspanningsavond voor en door gevangenen genaamd ‘Zirkus Konzentrazani’ (Circus concentratiekamp) werd het lied voor het eerst gezongen. Twee dagen later werd het door de kampleiding verboden. Het Moorsoldatenlied werd internationaal bekend via de Internationale Brigades in de Spaanse Burgeroorlog. Voor veel mensen heeft het een diepe betekenis als verzetslied. In 2018 verscheen het boek Gevangen in het veen, van Pieter Albers. De gedenkplaats Esterwegen is een indrukwekkende herinnering aan vijftien kampen waarin tienduizenden slachtoffers zijn omgekomen, verhongerd, overleden aan uitputting of ziekte, of ze werden ‘auf der Flucht erschossen’. --------- De plaatjes zijn van de schrijver © 2020 Dik Kruithof meer Dik Kruithof - meer "Een omweg waard" - Vermaak en Genot > Een omweg waard Emslandlager Dik Kruithof Het Emsland is het gedeelte van de Duitse deelstaat Niedersachsen langs de Nederlandse grens, van ongeveer Twente tot Papenburg. Het is het stroomgebied van de rivier de Eems en er liggen grote veengebieden langs de Nederlandse grens. Dat was begin vorige eeuw nog een ‘leeg’ gebied. Vanaf 1933 stuurde Hitler duizenden politieke tegenstanders, geleerden, schrijvers, vakbondsleiders en kunstenaars naar het verlaten Emsland. Hier werden in ijltempo 15 concentratiekampen gebouwd, waar de gevangenen als dwangarbeiders werden ingezet. Ze moesten het veen afgraven zodat er landbouwgrond ontstond. In totaal waren er vijftien kampen in dit gebied. Het begon met drie concentratiekampen voor politieke tegenstanders van Hitler. Later werden het strafkampen genoemd en er werden ook gestrafte Duitse militairen, krijgsgevangenen en verzetsstrijders uit veel Europese landen – de ‘Nacht und Nebel gefangenen’ – opgesloten. Eén van de bekendste gevangenen uit de begintijd was Carl von Ossietzky, overtuigd pacifist en democraat, die als journalist schreef over de (toen verboden) herbewapening van Duitsland, in 1933 veroordeeld werd en in het concentratiekamp Esterwegen terechtkwam, waar hij zwaar werd mishandeld en tuberculose opliep. Mede door internationale bemoeienis – hij kreeg in 1935 de Nobelprijs voor de vrede – en in verband met de Olympische spelen in Berlijn werd hij vrijgelaten, maar hij overleed in 1938 aan tbc. De Universiteit van Oldenburg is naar hem genoemd. In 2012 werd in Esterwegen op de plaats van het concentratiekamp de gedenkplaats geopend voor alle gevangenen van de Emslandkampen. Wij waren er in juni. Het is een indrukwekkende ervaring. De plattegrond van het oude concentratiekamp en de paden zijn bewaard gebleven, waar de barakken stonden staan nu bomen. Je loopt de eindeloze weg richting het open veen en komt dan bij een stalen muur met kijkgaten en de namen van de veertien andere kampen. Het kampterrein heeft een bovenlaag van lava, om de arme veengrond aan te geven waarop het ligt. Dezelfde rechte weg terug leidt naar een stalen muur die de weg naar de buitenwereld afsluit. Langs de weg staan tekstborden en overblijfselen van het kamp waar iets over te vertellen is. Aan het eind staat een monument voor Von Ossietzky, als symbool voor alle gevangenen. Er is een uitgebreide tentoonstelling over die tijd en de gevangenen in twee grote loodsen, die gebouwd zijn toen het kamp diende als opslagplaats voor de Bundeswehr. Bij de ingang loopt een stalen looppad naar buiten, om het werk in het veen tastbaar te maken. De dwangarbeid in het veen is internationaal bekend geworden door een lied. Op Wiki staat daarover: ‘In het kamp Börgermoor bij de Nederlandse grens, werden onder meer politieke tegenstanders van het naziregime, Jehova's getuigen en homoseksuelen gevangengezet. Met eenvoudig gereedschap, zoals een spade moest men in het veen (Duits: Moor) kanalen graven en ontginningswerkzaamheden verrichten. Om de lange werkdagen wat te verlichten zong men liederen die soms zelf gemaakt waren. Mijnwerker Hans Esser en acteur Wolfgang Langhoff waren verantwoordelijk voor de tekst van het lied ‘Wir sind die Moorsoldaten’ over de dwangarbeid in het veen, terwijl Rudi Goguel de melodie schreef. Het lied sprak de gevangenen direct aan omdat het hun gezamenlijk lot beschreef en de hoop op een toekomst in vrijheid bezong. Op 28 augustus 1933 tijdens een ontspanningsavond voor en door gevangenen genaamd ‘Zirkus Konzentrazani’ (Circus concentratiekamp) werd het lied voor het eerst gezongen. Twee dagen later werd het door de kampleiding verboden. Het Moorsoldatenlied werd internationaal bekend via de Internationale Brigades in de Spaanse Burgeroorlog. Voor veel mensen heeft het een diepe betekenis als verzetslied. In 2018 verscheen het boek Gevangen in het veen, van Pieter Albers. De gedenkplaats Esterwegen is een indrukwekkende herinnering aan vijftien kampen waarin tienduizenden slachtoffers zijn omgekomen, verhongerd, overleden aan uitputting of ziekte, of ze werden ‘auf der Flucht erschossen’. --------- De plaatjes zijn van de schrijver © 2020 Dik Kruithof powered by CJ2