Als je, zoals ik, gegrepen bent door baksteen kom je het op de vreemdste momenten tegen. Deze keer was het in een niet al te bekende Duitse tv-serie. Het was de eerste aflevering van Mandat für Mai over een advocate die Berlijn ontvlucht om afstand te nemen van haar partner en tijdelijk – denkt ze – haar heil zoekt in het Vogtland, een mij nog niet bekend gebied in de Duitse deelstaten Saksen, Thuringen en Beieren en het Tsjechische Karlsbad. Haar eerste geval speelt zich af aan de voet van een hoge spoorbrug en als ze vraagt wat dat is krijgt ze als antwoord: dat is de grootste bakstenen brug ter wereld, de Göltzschdalbrug.

Het dal van de rivier de Göltzsch was het grootste obstakel voor een spoorlijn tussen Saksen (Leipzig en Dresden) en Beieren (Nürnberg). Later werd dit de verbinding tussen Berlijn en München, de Sachsen-Franken Magistrale. In 1845 werd een prijsvraag uitgeschreven voor het ontwerp van een financieel haalbare brug. Daar kwam geen winnaar uit, want geen van de 81 inzendingen kon door middel van sterkteberekeningen aantonen dat de brug de belasting die het treinverkeer op de brug zou uitoefenen zou kunnen weerstaan.

De juryvoorzitter maakte vervolgens een eigen ontwerp op basis van de inmiddels opgedane ervaring met sterkteberekeningen, waarbij hij inspiratie putte uit de inzendingen. Zo ontstond de eerste brug ter wereld die geheel doorgerekend was. De werkplanner stelde voor om hoofdzakelijk bakstenen te gebruiken, destijds een erg ongebruikelijke keus. Hij koos voor deze bouwstof omdat in de omgeving veel leem voorhanden was. Daardoor waren bakstenen zowel snel als goedkoop te produceren. Alleen voor enkele cruciale punten in het ontwerp koos hij voor het sterkere graniet.

De eerste steen werd gelegd op 31 mei 1846. De Göltzschdalbrug was voor die tijd een buitengewoon groot bouwproject. Dagelijks werden door bijna 20 baksteenfabrieken langs de spoorlijn 50.000 bakstenen geproduceerd in de bijzondere afmetingen 28 x 14 x 6,5 cm. Bij de voltooiing en officiële ingebruikname op 15 juli 1851 was de Göltzschdalbrug de hoogste spoorbrug ter wereld. Tot op vandaag is het nog steeds ‘s werelds grootste brug van baksteen.

Aan de voet van de brug bevindt zich een klein museum. Ook kunnen toeristen met een heliumballon de omgeving van 150 m hoogte bekijken. De plaatselijke regering heeft geprobeerd er een werelderfgoed van te maken, maar dat is vooralsnog mislukt omdat de brug is aangepast aan het intercityverkeer met veel hogere snelheden.

Nog wat gegevens: Lengte totaal 574 m met 29 bogen, waarvan de grootste een spanwijdte heeft van 30,9 m
Breedte van de 76 dwarsgewelven: bovenaan ca. 9 m, onderaan 23 m. Hoogte: verdeeld over 4 etages met in totaal 98 gewelven: 78 m.

Bij het zoeken kwam bij mij wel de vraag op hoe deze cijfers zich verhouden tot wat vroeger soortgelijke bouwwerken waren: de aquaducten die de Romeinen bouwden. Die waren in elk geval wel langer. Maar waren het ook bruggen? Ik kom er nog op terug. 

----------

De plaatjes komen van de auteur.