Wat wist ik van Madeira? Niet veel. Ik had net in de Spinoza-biografie van Jonathan Israel gelezen dat de zeventiende-eeuwse rabbijn Menasseh ben Israel, een leraar van Spinoza wiens portret nog door Rembrandt getekend is, er had gewoond. Hij was van het vaste land van Portugal naar het eiland gevlucht om aan vervolging te ontkomen. Ook hier was hij zijn leven niet zeker en hij week uit naar de Nederlandse Republiek. De Portugese intolerantie was een belangrijke bron voor de intellectuele opleving van Nederland in de zeventiende eeuw. Over deze rabbijn, die in Middelburg begraven ligt, is nog veel meer te vertellen, maar dan drijven we ver af van zonnig Madeira. 

Verder wist ik dat Madeira de proeftuin was voor de latere suikerplantages in Brazilië en daarmee van de trans-Atlantische slavenhandel. Het onbewoonde eiland dat in 1418 door de Portugezen werd ontdekt bleek zich uitstekend te lenen voor de suikerrietteelt, zoals de Arabieren die al rond de Middellandse zee tot ontwikkeling hadden gebracht. Voor het werk op de plantages werden slaven uit West-Afrika geïmporteerd. Om de suiker te raffineren was brandhout nodig. Dat werd gevonden in de laurierbossen op het eiland. Door de ontdekking van Brazilië verloor Madeira zijn positie als suikereiland en zijn er nog laurierbossen overgebleven.

Er groeit echter nog steeds suikerriet op Madeira en ze weten daar goed gebruik van te maken. Op één van onze eerste dagen kwamen we in Porto da Cruz een rum-distilleerderij tegen. De producten van deze stoker waren uitermate smaakvol. Ook de lokale ‘poncha’, een mengsel van rum, citroensap en honing, is een aanrader. ‘Een glaasje Madeira, my dear’, kreeg hierdoor een nieuwe dimensie.

Funchal is geen onaardige stad, maar daar is alles wel mee gezegd. Anders dan op het vaste land van Portugal hebben we op Madeira geen gezellige steden of dorpjes ontdekt. Ook de restaurantjes trokken ons niet aan. Gelukkig konden we in onze hotelkamer koken. De groenten die we in de lokale supermarkt kochten waren geweldig. Ik trof er ook een wat slordig uitgegeven boekje over de geschiedenis van Madeira aan. Het verhaal dat me trof ging over Robert Reid Kalley. Deze rijke Schotse dokter verkaste in 1838 naar Madeira vanwege de gezondheid van zijn vrouw die aan TBC leed. Kalley, een vrome calvinist, was geschokt door de armoede op het eiland. Hij stichtte een ziekenhuis en een aantal schooltjes en werd zeer populair onder de armen. Hij slaagde er ook in om zieltjes te winnen voor het protestantisme. Dit was tegen het zere been van de bisschop van Funchal. Volgelingen van Kalley werden beschuldigd van ketterij, sommigen werden zelfs ter dood veroordeeld. Of deze vonnissen ook voltrokken zijn wordt niet vermeld, maar Kalley en zijn aanhangers verlieten wel het eiland en zwermden uit naar Brazilië, de Cariben en de VS. Eén van zijn volgelingen, ene Fernandes, ging naar Trinidad en begon daar een rumstokerij. Dat merk is nog steeds verkrijgbaar. Ik ga eens op onderzoek uit. Ik ben benieuwd of de Surinaamse limonadefabrikant daar wellicht ook nog connecties mee heeft.

Menasseh ben Israel en Kalley wisten aan de gramschap van de autoriteiten te ontkomen. Niet iedereen in de Portugese geschiedenis bleek zo gelukkig. Om de hoogtevrees te tarten namen we de kabelbaan van het centrum van Funchal naar Monte Palace. Monte Palace is een schitterend park hoog boven op de berg. Tussen het groen staan tableaus over de geschiedenis van Portugal. Mijn oog werd getroffen door een huiveringwekkende afbeelding van de ’Suplicio dos Tavoras’. Dit was een mij onbekende episode uit de Portugese geschiedenis. Een Portugese collega vertelde me echter dat dit in Portugal ongeveer even roemrucht is als de moord op de gebroeders De Witt bij ons, maar dan nog gruwelijker.  De familie Tavoras was beschuldigd van een moordpoging op koning Jozef I en op beestachtige wijze ter dood gebracht. Ik moet nodig ergens een boek over de geschiedenis van Portugal op de kop tikken.

Daarnaast is Madeira niet ten onrechte befaamd vanwege de vele prachtige bloemen. De kanaries zingen dat het een lieve lust is en de vinken eten bijna uit je hand. En het weer was geweldig.

---------

De foto's zijn van de schrijver.