Leo van der Post in Zoeterwoude is een bijzonder mens. Hij is hoogbejaard (96), woont nog zelfstandig en wandelt nog steeds zijn rondjes door het dorp. De laatste tijd met een rollator, maar hij doet het. Bovenal is hij scherp van geest en beschikt over een fotografisch geheugen.

Hij kon heel goed leren, ging naar de Mulo in Leiden maar werd vlak voor de oorlog tegen zijn zin van school gehaald. ‘Dat is toch zónde, die jongen naar school ‘, zeiden de broers van zijn vader. Het was veel beter om zijn handjes te laten wapperen, oordeelde de familie. Zijn vader, tuinder langs de Vlietweg in Leiden, liet zich overtuigen en kreeg zo tóch een bedrijfsopvolger.

Het verhaal van Leo is om meerdere redenen bijzonder. Verhalend over zijn jeugd, (groot)ouders, school, buurt, werk, vrienden en gezin en niet in de laatste plaats de oorlog weet hij zich details te herinneren die menigeen verrassen. Hij somt tal van bijzonderheden op en weet ze af en toe zó aanstekelijk te vertellen, alsof het allemaal nèt is gebeurd. Af en toe wil hij teveel ineens vertellen. Dan maakt hij heel korte binnenbochten of struikelt een beetje over z’n eigen woorden.

Heel boeiend zijn z’n persoonlijke herinneringen aan het werk van zijn vader ‘op de tuin’ met teelten in de buitenlucht (de zgn. open teelten), daarna onder plat glas en weer later in 1924 in zijn eerste gestookte kas. Leo vertelt over de crisisjaren, toen vrijwel alle tuinbouwproducten op de veiling ‘doordraaiden’ en niets opbrachten. Het was de tijd van de straathandel en de vele groenteboeren die met paard en wagen langs de deur gingen.

De oorlog kwam voor hem in het najaar 1946 nog dichterbij, nadat hij als dienstplichtige militair in Indonesië (Bogor, Java) belandde. Gedurende de vijf weken durende bootreis kregen de passagiers een opleiding en een minicursus Maleis. Eenmaal aan land werd hij verantwoordelijk voor radio- en telefoon-verbindingen, werd van sectiecommandant gepromoveerd tot korporaal en liep mee met patrouilles.

 ‘Het waren heel lieve mensen die we daar tegenkwamen ‘, zegt hij stellig. Net zo stellig beweert hij nu dat hij en zijn kameraden werden gestuurd op een ‘politionele actie’ om de belangen van Amerikaanse bedrijven veilig te stellen.  ‘Naar buiten vertelde de regering een heel ander verhaal. We zouden daar de orde moeten herstellen. De werkelijkheid was dat multinationals daar fors hadden geïnvesteerd. ‘Vijfduizend jongens zijn daar gesneuveld, ook drie van mijn peloton. Dat vergeet je nooit.‘ 

Na 112 ging alles heel snel. De huisarts mocht niet naar binnen en een politieagent met een zakdoek voor zijn mond ook niet. Een brandweerman met masker trof zijn vrouw later in huis aan. Toen ze later bijkwam herkende ze Leo niet meer. Ze belandde eerst in een kliniek, later in een verpleeghuis, maar werd nooit meer de oude. Ze overleed vier jaar later.

Van der Post, vader van drie dochters en twee zoons, heeft er met zijn eigen jeugdherinneringen nooit op aangedrongen dat een van zijn kinderen het bedrijf zou overnemen. De kwestie kwam niet meer aan de orde, omdat zijn bedrijf plaats moest maken voor de Rijnlandroute, die nu bijna klaar is. Hij maakt zich nog boos omdat hij bij de onderhandelingen met de provincie vanwege zijn gevorderde leeftijd naar zijn gevoel niet serieus werd genomen.  ‘Maar ik heb mijn woonhuis, gesloopt in 2018, goed kunnen verkopen hoor ‘, zegt hij zelfverzekerd.

Met een verwijzing naar Darwin zegt hij: ‘Met mijn ervaringen in Indonesië ben ik, streng katholiek opgevoed, een stuk minder streng in de leer geworden. Vraag dat maar aan de pastoor. Daarover vertel ik je een volgende keer ‘, zo besluit hij met een glimlach. Oh ja, dit was hij nog even vergeten: ‘Bij de begrafenis van zijn vrouw hebben ze het nummer Indian Love call gedraaid van Nelson Eddy en Jeanette Macdonald. Precies datzelfde nummer zal worden gedraaid als ik mijn laatste gang maak.‘

*De Stem van Leiden werkt samen met Erfgoed Leiden en Omstreken en de opleiding geschiedenis van de Universiteit Leiden. Dit zgn. ‘oral-history-project’ ging in 2015 van start en loopt nog steeds door. De verhalen worden ook opgenomen en van de interviews worden korte verhalen gemaakt, die in bundels worden uitgegeven. De samenvatting van het vraaggesprek met hem (d.d. 6 maart 2018) is op de website van Erfgoed Leiden te lezen onder de titel: Die Duitsers lustten graag een peentje. Onderaan deze samenvatting staat hoe de volledige geluidsopname van het interview is te beluisteren.

----------

De schrijver heeft de plaatjes geleverd. Het tweede plaatje toont de jonge Leo van der Post met zijn ouders, te midden van ‘het platte glas’ van het tuinbouwbedrijf.