archiefvorig nr.lopend nr.

Nummer 12
Jaargang 21
21 maart 2024
Nummer 13 verschijnt op
4 april 2024
Vermaak en Genot > De wereldliteratuur roept delen printen terug
Doperwtjes en fistels Willem Minderhout

1502VG Fistels‘En als groente denk ik aan doperwtjes. Lekker simpel.’ ‘Doperwtjes? Liever niet. Ik kan die dingen niet meer zien.’ ‘Wie houdt er nou niet van doperwtjes? Klontje boter. Gebakken spekjes er doorheen. Heerlijk!’ ‘Het is niet de smaak, maar de associaties die ze bij me oproepen. Dat komt door Luc Panhuysen.’ ‘Panhuysen? De historicus? Wat heeft hij nou in vredesnaam met doperwtjes te maken?’ ‘Sinds ik Oranje tegen de Zonnekoning heb gelezen moet ik bij doperwtjes altijd aan zwerende fistels denken.‘

‘Fistels? Je bedoelt abcessen aan de anus? Ben je nu alweer met je studie naar deze kringspier bezig? Ik zie de relatie met doperwtjes overigens helemaal niet.’

‘Lodewijk XIV was een smulpaap die steeds weer nieuwe delicatessen opspoorde. Op een gegeven moment had men hem doperwtjes voorgeschoteld, een nieuwigheid in die tijd. Lodewijk was er dol op en zijn voorkeur voor die groente veroorzaakte een rage onder zijn hovelingen, met als gevolg dat heel Europa momenteel die dingen eet.’  ‘Maar wat is daar mis mee? Ben je ineens ten prooi gevallen aan anti-Franse gevoelens?’ ‘Nee, maar op een gegeven moment kwamen die doperwtjes Lodewijk de neus uit. Niet omdat hij ze niet lekker meer vond, maar letterlijk. Zijn artsen hadden namelijk bij het trekken van 's konings tanden en kiezen zijn bovenkaak gebroken en een stuk van zijn gehemelte eruit getrokken. Er was daardoor, ondanks dat ze het met hete kolen hadden proberen dicht te schroeien, een open verbinding ontstaan tussen zijn mond- en neusholte. Zie je hem al doperwtjes sproeien over de eettafel in Versailles? Bleh! Als ik ze op mijn bord zie liggen heb ik tegenwoordig dat beeld voor ogen.’

‘Ik begin het te begrijpen, maar wat heeft dat met fistels te maken?’ ‘Het verhaal eindigt daar niet. Nadat zijn mondholte verziekt was was op den duur zijn hele spijsverteringsorgaan, dat toch al zwaar te lijden had gehad onder de koninklijke vraatzucht, definitief van slag. Hij werd wel zeven keer op een dag gepurgeerd. ‘Het liefst tot er bloed mee kwam’,  schrijft Panhuysen. Ondanks of dankzij deze lavementen ontwikkelde zich een grote fistel bij de anus van de Zonnekoning. Een ingreep bleek noodzakelijk. De artsen wisten echter niet hoe ze die fistel chirurgisch konden verwijderen.’

‘Dus hij bleef die fistel houden?’ ‘Nee,nee. Een van de hofartsen, of beter gezegd de hofchirurgijn, ging zich er flink in verdiepen. Hij ontwikkelde speciale messen voor deze ingreep. Om zeker van zijn zaak te zijn oefende hij op boeren. Geen van die boeren overleefde deze vivisectie, maar uiteindelijk durfde hij het toch aan om het mes in de majesteitelijke anus te zetten. Wonder boven wonder overleefde Lodewijk het wel.‘

‘Eind goed, al goed?’ ‘Voor hem misschien wel, op die rondspringende doperwtjes na, natuurlijk. Er zit echter nog een staart aan dit verhaal. Panhuysen noemt ze niet, maar ik vond op het internet nog een aantal interessante bronnen. Het verhaal wordt nu echt fantastisch!’ ‘Vertel!’

‘Na de operatie werd de chirurgijn des konings, Charles-François Félix de Tassy, overladen met loftuitingen en rijkelijk beloond. Heel het hof en heel het land vierden feest. De hertogin van Brinon schreef een loflied op de genezing van de koning op muziek van hofcomponist Jean-Baptiste Lully.  Het lied begon met de zin ‘Grand Dieu sauvez le roi!’ dat door heel Frankrijk gezongen werd. En nu komt het! Händel hoorde dit lied tijdens zijn verblijf in Parijs, op doorreis naar Engeland, en werd er door geïnspireerd om ‘God save the king’ te componeren. De Britten hebben dus hun volkslied te danken aan de fistel van de Zonnekoning!’

‘Kostelijk!’ ‘En kijk hier. Dit is ook mooi. Net als de doperwtjes werd ook de fistel een rage. De meest toegewijde hovelingen brachten nepfistels aan en zwachtelden hun achterste in. ‘Le Royale’ noemden ze die bandage.‘

‘Prachtig verhaal. Oké, geen doperwtjes, dus. Broccoli dan maar?’

‘Broccoli is prima, maar ik wil toch eindigen met een serieuze noot. Deze affaire betekende achteraf gezien  een keerpunt in de geschiedenis van de geneeskunde, want voor het eerst trad de chirurgijn, die tot die tijd niet meer was dan een barbier die wat bijknutselde, uit de schaduw van de geneesheer. Lodewijk XV, kleinzoon en opvolger, opende in 1731 de Koninklijke Academie voor de Chirurgie. Dat was zonder de ingreep van Charles-François Félix de Tassy vast niet gebeurd!’

Luc Panhuysen, Oranje tegen de Zonnekoning, Atlas Contact (2016)

Les Moulineaux, Louis XIV, la chirurgie ...et l'Angleterre ...

Garry Littman 'The royal fistula that changed the face of surgery'

--------
Het plaatje is ook van Willem


© 2017 Willem Minderhout meer Willem Minderhout - meer "De wereldliteratuur roept" -
Vermaak en Genot > De wereldliteratuur roept
Doperwtjes en fistels Willem Minderhout
1502VG Fistels‘En als groente denk ik aan doperwtjes. Lekker simpel.’ ‘Doperwtjes? Liever niet. Ik kan die dingen niet meer zien.’ ‘Wie houdt er nou niet van doperwtjes? Klontje boter. Gebakken spekjes er doorheen. Heerlijk!’ ‘Het is niet de smaak, maar de associaties die ze bij me oproepen. Dat komt door Luc Panhuysen.’ ‘Panhuysen? De historicus? Wat heeft hij nou in vredesnaam met doperwtjes te maken?’ ‘Sinds ik Oranje tegen de Zonnekoning heb gelezen moet ik bij doperwtjes altijd aan zwerende fistels denken.‘

‘Fistels? Je bedoelt abcessen aan de anus? Ben je nu alweer met je studie naar deze kringspier bezig? Ik zie de relatie met doperwtjes overigens helemaal niet.’

‘Lodewijk XIV was een smulpaap die steeds weer nieuwe delicatessen opspoorde. Op een gegeven moment had men hem doperwtjes voorgeschoteld, een nieuwigheid in die tijd. Lodewijk was er dol op en zijn voorkeur voor die groente veroorzaakte een rage onder zijn hovelingen, met als gevolg dat heel Europa momenteel die dingen eet.’  ‘Maar wat is daar mis mee? Ben je ineens ten prooi gevallen aan anti-Franse gevoelens?’ ‘Nee, maar op een gegeven moment kwamen die doperwtjes Lodewijk de neus uit. Niet omdat hij ze niet lekker meer vond, maar letterlijk. Zijn artsen hadden namelijk bij het trekken van 's konings tanden en kiezen zijn bovenkaak gebroken en een stuk van zijn gehemelte eruit getrokken. Er was daardoor, ondanks dat ze het met hete kolen hadden proberen dicht te schroeien, een open verbinding ontstaan tussen zijn mond- en neusholte. Zie je hem al doperwtjes sproeien over de eettafel in Versailles? Bleh! Als ik ze op mijn bord zie liggen heb ik tegenwoordig dat beeld voor ogen.’

‘Ik begin het te begrijpen, maar wat heeft dat met fistels te maken?’ ‘Het verhaal eindigt daar niet. Nadat zijn mondholte verziekt was was op den duur zijn hele spijsverteringsorgaan, dat toch al zwaar te lijden had gehad onder de koninklijke vraatzucht, definitief van slag. Hij werd wel zeven keer op een dag gepurgeerd. ‘Het liefst tot er bloed mee kwam’,  schrijft Panhuysen. Ondanks of dankzij deze lavementen ontwikkelde zich een grote fistel bij de anus van de Zonnekoning. Een ingreep bleek noodzakelijk. De artsen wisten echter niet hoe ze die fistel chirurgisch konden verwijderen.’

‘Dus hij bleef die fistel houden?’ ‘Nee,nee. Een van de hofartsen, of beter gezegd de hofchirurgijn, ging zich er flink in verdiepen. Hij ontwikkelde speciale messen voor deze ingreep. Om zeker van zijn zaak te zijn oefende hij op boeren. Geen van die boeren overleefde deze vivisectie, maar uiteindelijk durfde hij het toch aan om het mes in de majesteitelijke anus te zetten. Wonder boven wonder overleefde Lodewijk het wel.‘

‘Eind goed, al goed?’ ‘Voor hem misschien wel, op die rondspringende doperwtjes na, natuurlijk. Er zit echter nog een staart aan dit verhaal. Panhuysen noemt ze niet, maar ik vond op het internet nog een aantal interessante bronnen. Het verhaal wordt nu echt fantastisch!’ ‘Vertel!’

‘Na de operatie werd de chirurgijn des konings, Charles-François Félix de Tassy, overladen met loftuitingen en rijkelijk beloond. Heel het hof en heel het land vierden feest. De hertogin van Brinon schreef een loflied op de genezing van de koning op muziek van hofcomponist Jean-Baptiste Lully.  Het lied begon met de zin ‘Grand Dieu sauvez le roi!’ dat door heel Frankrijk gezongen werd. En nu komt het! Händel hoorde dit lied tijdens zijn verblijf in Parijs, op doorreis naar Engeland, en werd er door geïnspireerd om ‘God save the king’ te componeren. De Britten hebben dus hun volkslied te danken aan de fistel van de Zonnekoning!’

‘Kostelijk!’ ‘En kijk hier. Dit is ook mooi. Net als de doperwtjes werd ook de fistel een rage. De meest toegewijde hovelingen brachten nepfistels aan en zwachtelden hun achterste in. ‘Le Royale’ noemden ze die bandage.‘

‘Prachtig verhaal. Oké, geen doperwtjes, dus. Broccoli dan maar?’

‘Broccoli is prima, maar ik wil toch eindigen met een serieuze noot. Deze affaire betekende achteraf gezien  een keerpunt in de geschiedenis van de geneeskunde, want voor het eerst trad de chirurgijn, die tot die tijd niet meer was dan een barbier die wat bijknutselde, uit de schaduw van de geneesheer. Lodewijk XV, kleinzoon en opvolger, opende in 1731 de Koninklijke Academie voor de Chirurgie. Dat was zonder de ingreep van Charles-François Félix de Tassy vast niet gebeurd!’

Luc Panhuysen, Oranje tegen de Zonnekoning, Atlas Contact (2016)

Les Moulineaux, Louis XIV, la chirurgie ...et l'Angleterre ...

Garry Littman 'The royal fistula that changed the face of surgery'

--------
Het plaatje is ook van Willem
© 2017 Willem Minderhout
powered by CJ2