archiefvorig nr.lopend nr.

Beschouwingen > Beelden uit soberder tijden delen printen terug
Historisch kattekwaad *) Peter Schröder

1107BS 130.1

Plaagstoten
Plaagstoten, kattekwaad, poetsen, streken, worden die nog toegediend, uitgehaald, gebakken en geleverd? Een stoel onder iemand zijn kont wegtrekken, een  valkuil graven, een emmer water kunstig labiel boven de deur hangen, een rotje aan de staart van de hond binden, de banden van de fietsen in de stalling leeg laten lopen, belletje trekken, een punaise op de stoel van de leraar?

Goedaardig (?) iemand een hak zetten of pootje haken? Spot en vernedering gemengd met kwelling in verschillende gradaties? Kalm huiselijk zinvol geweld? Slechte smaak? Tendentieus, Ongefundeerd & Nodeloos Kwetsend?
Of was dat meer iets voor vroeger, in het tijdperk van Dik Trom en Piet de Smeerpoets?
Is het  niet het domein van kinderen in de schoolgaande leeftijd? Of zijn die scholieren overgeschakeld op andere baldadigheden? Worden ze op school nu ernstig belemmerd door die pestprotocollen? Gebeurt het niet meer?
Zo’n eeuw geleden was dit soort van ‘lichte overtredingen’ bijna exclusief het domein van kinderen in de schoolgaande leeftijd. Maar dat is zeker niet altijd zo geweest. Kenmerkend aan het pesterig/plagerige gedoe was dat een sterke, vaak meer deelnemers omvattende partij een kwetsbare, vaak eenzame partij te grazen nam. Voor de plagers viel er ongestraft te lachen, de geplaagden hadden weinig verweer en likten hun wonden.

Voorheen en thans
Terug in de tijd, naar het feodale Europa, toen alleen Heren op paarden reden en wapens mochten dragen. Heren die de knechten en boeren regelmatig pootje haakten en voor zich lieten dansen. En de knechten/boeren onder elkaar, daar konden de machtsverhoudingen net zo makkelijk leiden tot sterke plagers, meerderheden van plagers tegen zwakke, mismaakte, invalide en anderszins buitenstaanders, geplaagden. Volksvermaak.
Maar naarmate de beschaving veld won en de domesticatie doordrong in de verste hoeken van een ordelijker samenleving werd steeds minder kwetsend plagen steeds meer beperkt tot  onbezonnen jongelui.
Het gebeurt nu nog minder dan een eeuw geleden en het gebeurt met minder fysiek  en meer psychosociaal geweld. Meer slecht zichtbaar treiteren, afpersen en dwingen in verhoudingen die soms aan juniorvormen van de Maffia doen denken. Het gaat  er hier in Nederland trouwens rustiger aan toe dan in de achterbuurten van de Braziliaanse en Engelse metropolen.

Margarineplaatjes
Ter lering en vermaak en ter verhoging van het historisch kennisniveau brengen we hier het huiselijk jeugdig plagen van het einde van de 19e eeuw in beeld. Werden er toen dan postkaarten verstuurd met afbeeldingen van plagerijen? Ze werden in ieder geval gedrukt en verspreid. Hier vier kleurrijke plaatjes, fraai uitgevoerd in puntraster, die destijds werden verstrekt bij margarine van het merk ALPHA. Achterop de plaatjes staat:  Demandez/Vraagt ALPHA Plus fine que la Beurre/Fijner dan Boter. Albers Creameries, Fabriques de margarine, Anvers, Dordrecht & Londres. Alpha was destijds een van de grotere margarinefabrikanten, het bedrijf werd later overgenomen door Van den Bergh & Jurgens, dat nog later de helft van Unilever werd. De1107BS 130.2 Chromo’s  werden gemaakt door Ed. Coppé uit Anvers.
‘Mamma, heb je al nieuwe margarine gekocht? Mogen wij dan de chromo’s hebben? Natuurlijk jongens, veel plezier ermee.’

Try this at home!
De kinderen konden er menig vrolijk uurtje mee beleven. Kijken we naar plaatje 1. Daar hebben zoonlief met zijn oudere broer een ingenieuze manier bedacht om dikke Mina de meid de stuipen op het lijf te jaren: ze hebben een muis losgelaten uit de muizenval en die wordt door Moortje de poes achter Mina aangejaagd. Gillend holt Mina weg, de jongens hoeven alleen nog maar dijen kletsend van de pret in het rond te springen. Zo moet dat dus, dat is lachen!
Op plaatje 2. wordt een eenvoudige truc uitgebeeld: de jonge Tante Ursula en Oom Piet zijn in een verliefde bui aan een tafeltje van het terras van het restaurant gaan zitten en laten zich vooral elkaar goed smaken! Er zitten nog wat van die potsierlijke stellen daar. Al gauw wordt het minnekozen verstoord door Dik en Kees die vanuit het raamkozijn een gieter leegsproeien over het stel. Het kan met eenvoudige middelen. Ontluikende liefde vraagt om zorg! Kwaad dat zij werden! Gelachen dat Dik en Kees hebben!

Vergezocht
Humor kent geen tijd. Op plaatje 3. staat Juffie luidkeels te declameren uit een dichtbundel van Willem Kloos. Ze gaat zo op in de prachtige poëzie dat ze niet merkt dat Arretje de jurk van juffie vastspijkert aan de vloer. Tegelijk houdt Bram zijn klapperpistool in de aanslag. Dat belooft wat! Weet je wat? Zo direct knalt Brams pistool, Juffie schrikt zich een hoedje en wil weghollen. En dan zit ze vast aan de vloer! Juffie vlucht in paniek en de helft van haar jurk blijft aan de vloer vastzitten. We dachten dat we niet meer bijkwamen!
Tot slot krijgt Opa op plaatje 4. een beurt. Hij denkt rustig een lekker bad te kunnen nemen en laat  het warme water lustig stromen. Maar wat doen Maarten en Jacky ondertussen? Zij hebben de stop van het bad losgedraaid en nou stroomt het badwater weer even hard de kamer in (en de trap af, de huiskamer in en daarna de kelder!). Ziet u naast opa’s  laarzen ook die laarzenknecht? Kostelijk!.

Stof tot nadenken? Laten we zeggen: het gaat om de bizarre plaatjes. Authentiek! Ze werden niet gemaakt door gladde reclamejongens.

*) de onderstreepte woorden zijn hyperlinks naar de plaatjes in en hogere kwaliteit, klikken dus.

*******************************************
De plaatjes komen uit de collectie van Peter Schröder



© 2014 Peter Schröder meer Peter Schröder - meer "Beelden uit soberder tijden" -
Beschouwingen > Beelden uit soberder tijden
Historisch kattekwaad *) Peter Schröder
1107BS 130.1

Plaagstoten
Plaagstoten, kattekwaad, poetsen, streken, worden die nog toegediend, uitgehaald, gebakken en geleverd? Een stoel onder iemand zijn kont wegtrekken, een  valkuil graven, een emmer water kunstig labiel boven de deur hangen, een rotje aan de staart van de hond binden, de banden van de fietsen in de stalling leeg laten lopen, belletje trekken, een punaise op de stoel van de leraar?

Goedaardig (?) iemand een hak zetten of pootje haken? Spot en vernedering gemengd met kwelling in verschillende gradaties? Kalm huiselijk zinvol geweld? Slechte smaak? Tendentieus, Ongefundeerd & Nodeloos Kwetsend?
Of was dat meer iets voor vroeger, in het tijdperk van Dik Trom en Piet de Smeerpoets?
Is het  niet het domein van kinderen in de schoolgaande leeftijd? Of zijn die scholieren overgeschakeld op andere baldadigheden? Worden ze op school nu ernstig belemmerd door die pestprotocollen? Gebeurt het niet meer?
Zo’n eeuw geleden was dit soort van ‘lichte overtredingen’ bijna exclusief het domein van kinderen in de schoolgaande leeftijd. Maar dat is zeker niet altijd zo geweest. Kenmerkend aan het pesterig/plagerige gedoe was dat een sterke, vaak meer deelnemers omvattende partij een kwetsbare, vaak eenzame partij te grazen nam. Voor de plagers viel er ongestraft te lachen, de geplaagden hadden weinig verweer en likten hun wonden.

Voorheen en thans
Terug in de tijd, naar het feodale Europa, toen alleen Heren op paarden reden en wapens mochten dragen. Heren die de knechten en boeren regelmatig pootje haakten en voor zich lieten dansen. En de knechten/boeren onder elkaar, daar konden de machtsverhoudingen net zo makkelijk leiden tot sterke plagers, meerderheden van plagers tegen zwakke, mismaakte, invalide en anderszins buitenstaanders, geplaagden. Volksvermaak.
Maar naarmate de beschaving veld won en de domesticatie doordrong in de verste hoeken van een ordelijker samenleving werd steeds minder kwetsend plagen steeds meer beperkt tot  onbezonnen jongelui.
Het gebeurt nu nog minder dan een eeuw geleden en het gebeurt met minder fysiek  en meer psychosociaal geweld. Meer slecht zichtbaar treiteren, afpersen en dwingen in verhoudingen die soms aan juniorvormen van de Maffia doen denken. Het gaat  er hier in Nederland trouwens rustiger aan toe dan in de achterbuurten van de Braziliaanse en Engelse metropolen.

Margarineplaatjes
Ter lering en vermaak en ter verhoging van het historisch kennisniveau brengen we hier het huiselijk jeugdig plagen van het einde van de 19e eeuw in beeld. Werden er toen dan postkaarten verstuurd met afbeeldingen van plagerijen? Ze werden in ieder geval gedrukt en verspreid. Hier vier kleurrijke plaatjes, fraai uitgevoerd in puntraster, die destijds werden verstrekt bij margarine van het merk ALPHA. Achterop de plaatjes staat:  Demandez/Vraagt ALPHA Plus fine que la Beurre/Fijner dan Boter. Albers Creameries, Fabriques de margarine, Anvers, Dordrecht & Londres. Alpha was destijds een van de grotere margarinefabrikanten, het bedrijf werd later overgenomen door Van den Bergh & Jurgens, dat nog later de helft van Unilever werd. De1107BS 130.2 Chromo’s  werden gemaakt door Ed. Coppé uit Anvers.
‘Mamma, heb je al nieuwe margarine gekocht? Mogen wij dan de chromo’s hebben? Natuurlijk jongens, veel plezier ermee.’

Try this at home!
De kinderen konden er menig vrolijk uurtje mee beleven. Kijken we naar plaatje 1. Daar hebben zoonlief met zijn oudere broer een ingenieuze manier bedacht om dikke Mina de meid de stuipen op het lijf te jaren: ze hebben een muis losgelaten uit de muizenval en die wordt door Moortje de poes achter Mina aangejaagd. Gillend holt Mina weg, de jongens hoeven alleen nog maar dijen kletsend van de pret in het rond te springen. Zo moet dat dus, dat is lachen!
Op plaatje 2. wordt een eenvoudige truc uitgebeeld: de jonge Tante Ursula en Oom Piet zijn in een verliefde bui aan een tafeltje van het terras van het restaurant gaan zitten en laten zich vooral elkaar goed smaken! Er zitten nog wat van die potsierlijke stellen daar. Al gauw wordt het minnekozen verstoord door Dik en Kees die vanuit het raamkozijn een gieter leegsproeien over het stel. Het kan met eenvoudige middelen. Ontluikende liefde vraagt om zorg! Kwaad dat zij werden! Gelachen dat Dik en Kees hebben!

Vergezocht
Humor kent geen tijd. Op plaatje 3. staat Juffie luidkeels te declameren uit een dichtbundel van Willem Kloos. Ze gaat zo op in de prachtige poëzie dat ze niet merkt dat Arretje de jurk van juffie vastspijkert aan de vloer. Tegelijk houdt Bram zijn klapperpistool in de aanslag. Dat belooft wat! Weet je wat? Zo direct knalt Brams pistool, Juffie schrikt zich een hoedje en wil weghollen. En dan zit ze vast aan de vloer! Juffie vlucht in paniek en de helft van haar jurk blijft aan de vloer vastzitten. We dachten dat we niet meer bijkwamen!
Tot slot krijgt Opa op plaatje 4. een beurt. Hij denkt rustig een lekker bad te kunnen nemen en laat  het warme water lustig stromen. Maar wat doen Maarten en Jacky ondertussen? Zij hebben de stop van het bad losgedraaid en nou stroomt het badwater weer even hard de kamer in (en de trap af, de huiskamer in en daarna de kelder!). Ziet u naast opa’s  laarzen ook die laarzenknecht? Kostelijk!.

Stof tot nadenken? Laten we zeggen: het gaat om de bizarre plaatjes. Authentiek! Ze werden niet gemaakt door gladde reclamejongens.

*) de onderstreepte woorden zijn hyperlinks naar de plaatjes in en hogere kwaliteit, klikken dus.

*******************************************
De plaatjes komen uit de collectie van Peter Schröder

© 2014 Peter Schröder
powered by CJ2