Terreur van toen

Stelt u zich voor dat morgen een Amsterdams gemeenteraadslid ’s avonds niet thuiskomt en zijn vrouw zich ongerust vervoegt bij de politie om zijn vermissing te melden. Zou de reactie van de politie dan zijn: ‘Zou dat niet een grap van zijn politieke vrienden zijn?’.

Als de volgende dag zou blijken dat het raadslid door 3 personen per auto ontvoerd was naar België en daar in het weiland was losgelaten met een brief waarin onder doodsbedreiging geëist werd dat hij zijn politieke activiteiten zou staken. Zou de politie dan niets doen?

Als in de loop van de week in de omgeving van het huis van het raadslid pamfletten met nieuwe doodsbedreigingen tegen met raadslid werden verspreid, zouden onze opsporingsdiensten dan nog steeds geen actie ondernemen?

Misdrijf tegen de veiligheid van de staat

U weet wel beter: in 2011 spreken we van terrorisme. (‘Terrorisme is het uit ideologische motieven dreigen met, voorbereiden of plegen van op mensen gericht ernstig geweld’, (zie link hieronder).

En al veel langer geleden is vastgelegd dat het hier niet alleen gaat om vrijheidsberoving, maar ook om een ‘Misdrijf tegen de veiligheid van de staat’ (WBS art 95, Hij die …… opzettelijk een lid (van een regeringsraad) verhindert die vergadering bij te wonen of daarin vrij en onbelemmerd zijn plicht te vervullen….).

Hedendaagse terreurbescherming

De samenleving heeft zich in 2011 zo goed gewapend tegen terrorisme dat enkele anonieme telefoontjes er al toe kunnen leiden dat de politie met wapengekletter in actie komt, terreinen afgrendelt, gebouwen bestormt en verdachten inrekent.

In 2011 zouden de wakkere verslaggevers van kranten en televisie (en de alerte burgers van de Wikimedia) over elkaar heen buitelen om het nieuws van de ontvoering breed uit te meten en bestuur en politiek ter verantwoording te roepen. De politie zou direct zorgen voor bewaking van het raadslid en een speciaal team aan het werk zetten om de daders snel te pakken te krijgen.

Andere tijden

In 1970 waren het andere tijden. Het raadslid Roel van Duijn van Provo werd toen ontvoerd, losgelaten en verder gebeurde er niets. Roel: ‘Dat waren behoorlijk benauwde uren, ik werd de hele rit door een grote man bij mijn kin in een houdgreep gehouden en werd over de grens in een weiland gedumpt’. Eenmaal terug ging hij zo gauw mogelijk weer verder met zijn normale politieke leven. Roel deed zelf geen aangifte: ‘De Kabouters hadden niet zoveel op met de politie, ik had bij kontakten vaak het gevoel te worden afgepoeierd. Maar achteraf is het jammer, dan waren er waarschijnlijk feiten zwart op wit gekomen die nu nog steeds zoek zijn’ (overigens had het delict ook zonder aangifte door de politie moeten worden opgepakt).

Aap uit de mouw

Het duurde tot 1975 eer Roel duidelijker werd welk boevenpak er achter de ontvoering zat. Toen werden er drie mannen opgepakt die bij een proeftraject van de Amsterdamse metro (nee, niet de succesvolle NoordZuidlijn) bezig waren een serieuze bom te plaatsen. De metrobom bleek later een provocatie van rechts-extremisten in de enigszins explosieve situatie rond de sloop ten behoeve van de metro-aanleg in de Nieuwmarktbuurt. (zie link hieronder)

Het Amsterdamse College van B&W tuinde wel heel erg gemakkelijk in de provocatie en schoof zonder serieus onderzoek meteen de schuld in de schoenen van de Nieuwmarkt activisten.

Gaandeweg werd duidelijk wie er achter de terreuractie zaten (aan de politie bekende rechtse politieke dwaallichten gelieerd met schietvereniging, Stasi en fascistische krantjes). De op heterdaad betrapte bommenleggers werden veroordeeld ….. tot 4 maanden waarvan 2 voorwaardelijk.

Strenge straffen?

Roel: ‘Jawel, er waren echt gevaarlijke types met een gevaarlijke bom gepakt, maar ze kwamen weg met 2 maanden, dat zou nu toch belachelijk weinig geweest zijn’. De zaak leek behoorlijk te stinken en ging nog verder stinken toen Roel ontdekte dat in ieder geval één bommenlegger (zekere Baank) hoorde bij het drietal dat hem in 1970 had ontvoerd. Roel: ‘Ik heb burgemeester Samkalden als hoofd van de politie gevraagd een onderzoek in te stellen naar de rol van Baank bij mijn ontvoering, maar dat onderzoek leverde, zoals dat heet, geen bruikbare gegevens op over zijn betrokkenheid bij de ontvoering’.

Afgeschermd

Het zou tot 2005 duren voordat deze Baank in een uitzending van Andere Tijden (zie boven) verklaarde niet alleen de man achter de bom, maar ook achter de ontvoering te zijn. (Zo’n bekentenis is overigens iets anders dan een juridisch bewijs.) De zaken van Baank lijken nu verjaard, maar er blijven meer dan genoeg vragen over, vragen over het functioneren van bestuur, politie, inlichtingendiensten en hun onderlinge relaties die nog steeds van pijnlijk actuele betekenis zijn. ‘Het is meer dan 40 jaar geleden gebeurd, maar die ontvoering was een behoorlijk rottige ervaring en het akelige is dat ik er nog steeds niet achter kan komen hoe het toen allemaal gelopen is; wie er op welke manier bij mijn ontvoering en die metro aanslag betrokken waren.’ Het vastlopen van onderzoek destijds riekt naar betrokkenheid van inlichtingendiensten en hun informanten.

Tegenwerking

Roel: ‘Ik ben al vanaf begin jaren 60 permanent gevolgd door de BVD en het zou bizar zijn, die agenten en informanten zouden hun werk wel heel slecht gedaan hebben, als ze die ontvoering hadden gemist.’ Dus vroeg Roel bij de huidige AIVD op de juiste wettelijke gronden inzage in zijn dossier. En kreeg een grote doos papier met verslagen van zijn activiteiten vanaf de Haagse Ban de Bom tijd tot nu. ‘Er ontbrak overduidelijk heel veel materiaal en daartegen maakte ik bezwaar, ging in beroep en na veel gedoe kreeg ik weer zo’n doos papier – waarin weer allerlei documenten ontbraken waarnaar in de overige papieren werd verwezen.’ Een taai ongerief, want de argumentatie voor het achterhouden van informatie (actuele belangen, bronbescherming, informatie over de werkwijze van de dienst) zal (om een lang verhaal kort te houden, er is enig parlementair toezicht, maar dat zit ook weer achter gesloten deuren) de facto uiteindelijk vooral bepaald worden door de dienst zelf.

Willekeur

Het complex van Nederlandse inlichtingendiensten houdt er geen openbaar documentenregister met inhoudsopgave op na. Voor een buitenstaander is het onmogelijk inzicht te krijgen in de volledigheid van een dossier. Ook zal hij veel missen omdat hij vaak onwetend is van het bestaan van bepaalde documenten. Bij verzoeken om inzage lijkt de AIVD een behoorlijk willekeurig beleid te volgen, Roel: ‘Ik heb gevraagd om stukken uit het Provo dossier en die werden mij geweigerd vanwege gevaren voor de staatsveiligheid. Wat bleek een half jaar later? Buro Jansen en Janssens (toonaangevend onderzoekbureau op het gebied van de inlichtingendiensten) bleek al lang over die documenten te beschikken!’ ‘Die willekeur, die slonzigheid, en het feit dat de AIVD er steeds mee wegkomt, dat is om razend van te worden’.

Beschaafde razernij

Roel is razend, maar op een beschaafde manier: volgens de staande procedures blijft hij proberen inzage te krijgen in ‘zijn’ stukken bij de inlichtingendiensten. Stukken die van belang zijn om een beter inzicht te krijgen in de verwikkelingen van zijn politieke loopbaan (individuele belangen) en ook in het bredere politieke krachtenveld van de jaren 60 en 70 (maatschappelijke belangen). Het gaat om documenten van zo’n 35/40 jaar geleden waarvan moeilijk kan worden volgehouden dat ze anno 2011 een gevaar opleveren voor de staatsveiligheid. Roel heeft om zijn burgerrechten te doen gelden geen publieke lawaaimakers in de arm genomen als Peter R. de Vries of Bram Moszkowicz en is niet te zien in Pauw en Witteman of 1 Vandaag. Komt het daardoor dat er zo weinig schot in de zaak zit?

Maatschappelijke risico’s

Roel is zich zeker bewust van de waarde van inlichtingendiensten en de noodzaak van geheimhouding, ook in een democratische samenleving. Roel: ‘Maar daarom vind ik het juist zo belangrijk dat de parlementaire controle op inlichtingendiensten beter op orde is. En dat veronderstelt een minimum aan transparantie dat nu ontbreekt’. Zolang zo willekeurig en geheimzinnig wordt omgegaan met inlichtingen zijn er niet alleen onverantwoorde risico’s voor het leven van individuele burgers (problemen bij sollicitaties naar werk, bij financiële zaken, bij reizen) maar ook voor de staatsveiligheid. Het falen van de inlichtingendiensten bij de aanslagen in New York op 9/11 lijkt een goed voorbeeld van de risico’s van incompetentie die onvoldoende gecorrigeerd werd door parlementaire controle.

---

Zoals gezegd volgt Roel nog steeds een geduldige en beschaafde koers bij zijn zoektocht naar belangrijke gegevens. Hij doet een nieuw beroep op het verantwoordelijkheidsgevoel van de regering en zijn inlichtingendiensten en vindt daarbij het SP Kamerlid Harry van Bommel aan zijn zijde. Hieronder volgt een persoonlijke oproep van Roel:

 

Op de foto: Roel van Duijn met poes Oidipoes, alias Oliepoes, in de Provo tijd

 

Voor terrorisme zie:

Voor de aflevering van Andere Tijden zie:

Voor de petitie zie: