archiefvorig nr.lopend nr.

Vermaak en Genot > Luister! delen printen terug
Ach ja ... Aretha Franklin Peter Schröder

1518VG ArethaDe koninklijke muziekfamilie: De koningin van de Ziel is naar de hemel opgestegen.
Het moet ergens in 1967 geweest zijn, mijn muzikantenvriend Jaap reed in zijn auto over de (toen nog) rotonde bij Oude Rijn en hoorde uit de radio de eerste maten van ‘I never loved a man’ …  van Aretha Franklin en zette de radio snel harder bij het verpletterende vervolg. Jaap was gehypnotiseerd en om de betovering niet te verbreken bleef hij rondjes rijden tot het afgelopen was. Als thuis Aretha weer uit de radio doorkwam zette hij snel de muziek harder om haar goed te kunnen horen. Je hebt van die ingrijpende muziek die zo boven de gewone muziekjes uit knalt dat je (vroeger) het volume van de radio elke keer verder opendraait om je er helemaal in onder te dompelen.

Ik had dat zelf bij ‘I’ve never loved a man’ van Aretha en ook bij ‘River Deep, Mountain High’ van Ike & Tina Turner (bij die bas-intro was ik al verloren). Jaap en ik waren niet de enigen die  ondersteboven waren van ‘I never loved a man’ (dubbelzinnige titel, volledig: ’I never loved a man, the way I love you’). Het lied was een mijlpaal in de carrière van Aretha, later gekroond tot  ‘Queen of Soul’. Soul Music, op Amerikaanse zwarte kerkmuziek (Gospel, Spirituals) geënte publieksmuziek van de muziekindustrie is sinds de jaren zestig in Nederland mainstream geworden: zonder schreeuwerig uithalen, veel melisma en portamento en geholpen door drie achtergrondzangeressen kom je als beginnend zanger(esje) niet meer bij Pauw, het Eurovisie Songfestival en de verdere omstreken van teeveeland.

Rauwe kracht
Hier klonk wel even iets heel anders: Aretha Franklin was zelf Soul, al bij haar geboorte zat er Soul in haar vruchtwater en moederkoek. De Here, Hallelujah! Praise the Lord! Een prachtige, krachtige stem waarmee Aretha het hele spectrum van fluisteren tot de vulkaanuitbarsting beheerste, een stem waarmee ze kon verleiden maar ook de hemel kon wegblazen. De hele familie Franklin zong in de kerk en haar vader was dominee, zijn preken klonken als (gospel)muziek. Hij stond bekend als de man met de ‘Million-Dollar Voice’.  Priester Franklin maakte een stapel goed verkopende elpees met preken en trok met Aretha rond, waarbij ze ‘live’ optrad. Aretha’s oudere zus Erma en haar jongere zus Carolyn waren al even begaafde zangeressen. De crème van de gospelsterren (Clara Ward, James Cleveland, Mahalia Jackson) kwam bij de Franklins over de vloer en toen Aretha geheel doordrenkt was van Gospel, misschien wel oververzadigd, volgde ze later de voorbeelden van Sam Cooke en Ray Charles en verruilde het heilige religieuze vuur voor de wereldse: Blues, R&B en Rock.

Roots
Haar geestelijke en muzikale overstap werd begeleid door niemand minder dan de legendarische rijkeluiszoon John Hammond sr., ‘civil rights activist’, jazzfan en al in 1939 organisator van ‘From Spirituals to Swing’ concerten met zwarte muzikanten in de prestigieuze ‘witte’ Carnegie Hall, (met een programma van blues, jazz en gospel musici als Ida Cox, Big Joe Turner, Albert Ammons, Pete Johnson, Meade ‘Lux’ Lewis, Sister Rosetta Tharpe, Count Basie, Sidney Bechet, Sonny Terry, James P. Johnson en Big Bill Broonzy). Ooit actief als producer en muziekonderzoeker ontwikkelde Hammond zich tot de legendarische talentscout die de carrières van Bob Dylan, Bruce Springsteen, Benny Goodman, Harry James, Charlie Christian, Billie Holiday, Count Basie, Teddy Wilson, Big Joe Turner, Pete Seeger, Aretha Franklin, George Benson, Freddie Green, Pete Seeger, Leonard Cohen en Stevie Ray Vaughan vleugels gaf en vaak een succesvol platencontract met Columbia/CBS verzorgde.

Zijpad
Ook Aretha ging muziek opnemen voor Columbia/CBS, zo’n kleine 10 elpees, maar ze was niet direct thuis in de wereld van pop en rock en bij Columbia wisten ze eigenlijk niet wat ze met Aretha aan moesten. Haar muziek bleef hangen tussen lichte jazz en kleurloze cocktailmuziek. Door de lagen violen en getingel heen hoorden de mensen uit het vak nog wel haar prachtige stem en toen de gelegenheid zich voordeed sloeg Jerry Wexler van Atlantic, stal van hordes succesvolle zwarte R&B- en Soul- muzikanten, toe. Bij Atlantic hadden ze al eerder in de gaten dat opnemen in het stedelijke Amerikaanse Noorden, met steeds dezelfde vakbekwame technici, producers en sessiemuzikanten makkelijk in routineuze saaie muziek kon verzanden. Steeds vaker namen ze hun sterren mee naar het landelijke Zuiden (in de omstreken van Memphis of Nashville) waar het bij kleine plaatselijke zaakjes met eigen bluesy musici in simpele studio’s vaak beter lukte. Wexler nam Aretha mee naar de uit golfplaten vervaardigde Fame studio in Muscle Shoals, Alabama. Daar werkte een toen zeer geïnspireerd stel musici waaronder: Spooner Oldham (Wurlitzer electrische piano en Hammondorgel), Chips Moman en Jimmy Johnson (gitaar), Tommy Cogbill (bas) en Roger Hawkins (drums) onder leiding van Rick Hall. Aretha had zelf een lied meegenomen, geschreven door Ronald Shannon (waarvan nooit meer iets vernomen is).

Wonder
Rick Hall en Jerry Wexler wisten vrij goed wat ze wilden: Aretha, een elementaire begeleiding, waarin ze zelf nadrukkelijk piano speelde en verder zo min mogelijk poespas. Aretha had haar lied goed onder de knie en het ging daar in Muscle Shoals in muzikale zin meteen goed. De spanning was te snijden, omdat Aretha’s toenmalige echtgenoot/manager zich overal mee bemoeide en ruzie zocht, zodat er niet meer dan 1½ nummer kon worden opgenomen, maar dat ene nummer was genoeg). Luister maar: een intro met de electrische piano, daarna het Hammondorgel en dan de vleugel van Aretha. Dan barst Aretha los:

https://www.youtube.com/watch?v=waS0rKeuzg8


You're a no good heart breaker
You're a liar and you're a cheat
And I don't know why
I let you do these things to me


Aretha is woedend: haar vent is een schoft en mishandelt haar. Maar toch blijft ze bij hem. Een overbekend thema uit, laten we zeggen: zangwereld en de wereldliteratuur. En Aretha raast en tiert door. Maar ze weet eigenlijk best waarom ze zich al dat verdriet laat aanleunen en toch bij haar schoft blijft:

Cause I ain't never
I ain't never, I ain't never, no, no (loved a man)
The way that I, I love you


Op dat punt schreeuwt ze niet meer zo. (Na al die spanning volgt ontspanning: ze zet een zwoele stem op en dan liggen we met haar tussen de lakens.)

The way you treat me is a shame
How could ya hurt me so bad
Baby, you know that I'm the best thing
That you ever had
Kiss me once again
Don't ya never, never say that we we're through
Cause I ain't never

Never, Never, …
no, no (loved a man)
The way that I, I love you


En klaaglijk treuren de blazers met Aretha mee. Er is veel dubbelzinnigs/ambivalents: de titel van het lied is ‘I never loved a man’ waarbij  de toevoeging ‘The way I love you’  enigszins optioneel lijkt. Bedoelt ze eigenlijk niet : ‘I’ve been never loved by a man the way you love me’?

Meesterwerk
Een meesterwerk! Maak daar maar een vervolg op!
Tja, al gauw ging het weer de stuurloze kant op. Beetje Black Power hier, beetje feminisme daar, Otis Redding’s ‘Respect’ klonk altijd een beetje zielig: arme man! Bij Aretha gaat het over emancipatie van de zwarte Amerikaan, maar het riekt sterk naar Vormingswerk. ‘A Natural Woman’: ambivalente Womanpower uit het wijkcentrum. Verder doet het sterk denken aan de muziek uit de Columbiaperiode. En het kon nog erger: 'Bridge‘ over Troubled Water’, ‘Eleanor Rigby’. Smakeloze duetten met James Brown; verloedering. Zonde van die prachtstem. Misschien knapt ze nu samen met een groot engelenkoor weer op.

----
Het plaatje is geselecteerd door de schrijver


© 2018 Peter Schröder meer Peter Schröder - meer "Luister!" -
Vermaak en Genot > Luister!
Ach ja ... Aretha Franklin Peter Schröder
1518VG ArethaDe koninklijke muziekfamilie: De koningin van de Ziel is naar de hemel opgestegen.
Het moet ergens in 1967 geweest zijn, mijn muzikantenvriend Jaap reed in zijn auto over de (toen nog) rotonde bij Oude Rijn en hoorde uit de radio de eerste maten van ‘I never loved a man’ …  van Aretha Franklin en zette de radio snel harder bij het verpletterende vervolg. Jaap was gehypnotiseerd en om de betovering niet te verbreken bleef hij rondjes rijden tot het afgelopen was. Als thuis Aretha weer uit de radio doorkwam zette hij snel de muziek harder om haar goed te kunnen horen. Je hebt van die ingrijpende muziek die zo boven de gewone muziekjes uit knalt dat je (vroeger) het volume van de radio elke keer verder opendraait om je er helemaal in onder te dompelen.

Ik had dat zelf bij ‘I’ve never loved a man’ van Aretha en ook bij ‘River Deep, Mountain High’ van Ike & Tina Turner (bij die bas-intro was ik al verloren). Jaap en ik waren niet de enigen die  ondersteboven waren van ‘I never loved a man’ (dubbelzinnige titel, volledig: ’I never loved a man, the way I love you’). Het lied was een mijlpaal in de carrière van Aretha, later gekroond tot  ‘Queen of Soul’. Soul Music, op Amerikaanse zwarte kerkmuziek (Gospel, Spirituals) geënte publieksmuziek van de muziekindustrie is sinds de jaren zestig in Nederland mainstream geworden: zonder schreeuwerig uithalen, veel melisma en portamento en geholpen door drie achtergrondzangeressen kom je als beginnend zanger(esje) niet meer bij Pauw, het Eurovisie Songfestival en de verdere omstreken van teeveeland.

Rauwe kracht
Hier klonk wel even iets heel anders: Aretha Franklin was zelf Soul, al bij haar geboorte zat er Soul in haar vruchtwater en moederkoek. De Here, Hallelujah! Praise the Lord! Een prachtige, krachtige stem waarmee Aretha het hele spectrum van fluisteren tot de vulkaanuitbarsting beheerste, een stem waarmee ze kon verleiden maar ook de hemel kon wegblazen. De hele familie Franklin zong in de kerk en haar vader was dominee, zijn preken klonken als (gospel)muziek. Hij stond bekend als de man met de ‘Million-Dollar Voice’.  Priester Franklin maakte een stapel goed verkopende elpees met preken en trok met Aretha rond, waarbij ze ‘live’ optrad. Aretha’s oudere zus Erma en haar jongere zus Carolyn waren al even begaafde zangeressen. De crème van de gospelsterren (Clara Ward, James Cleveland, Mahalia Jackson) kwam bij de Franklins over de vloer en toen Aretha geheel doordrenkt was van Gospel, misschien wel oververzadigd, volgde ze later de voorbeelden van Sam Cooke en Ray Charles en verruilde het heilige religieuze vuur voor de wereldse: Blues, R&B en Rock.

Roots
Haar geestelijke en muzikale overstap werd begeleid door niemand minder dan de legendarische rijkeluiszoon John Hammond sr., ‘civil rights activist’, jazzfan en al in 1939 organisator van ‘From Spirituals to Swing’ concerten met zwarte muzikanten in de prestigieuze ‘witte’ Carnegie Hall, (met een programma van blues, jazz en gospel musici als Ida Cox, Big Joe Turner, Albert Ammons, Pete Johnson, Meade ‘Lux’ Lewis, Sister Rosetta Tharpe, Count Basie, Sidney Bechet, Sonny Terry, James P. Johnson en Big Bill Broonzy). Ooit actief als producer en muziekonderzoeker ontwikkelde Hammond zich tot de legendarische talentscout die de carrières van Bob Dylan, Bruce Springsteen, Benny Goodman, Harry James, Charlie Christian, Billie Holiday, Count Basie, Teddy Wilson, Big Joe Turner, Pete Seeger, Aretha Franklin, George Benson, Freddie Green, Pete Seeger, Leonard Cohen en Stevie Ray Vaughan vleugels gaf en vaak een succesvol platencontract met Columbia/CBS verzorgde.

Zijpad
Ook Aretha ging muziek opnemen voor Columbia/CBS, zo’n kleine 10 elpees, maar ze was niet direct thuis in de wereld van pop en rock en bij Columbia wisten ze eigenlijk niet wat ze met Aretha aan moesten. Haar muziek bleef hangen tussen lichte jazz en kleurloze cocktailmuziek. Door de lagen violen en getingel heen hoorden de mensen uit het vak nog wel haar prachtige stem en toen de gelegenheid zich voordeed sloeg Jerry Wexler van Atlantic, stal van hordes succesvolle zwarte R&B- en Soul- muzikanten, toe. Bij Atlantic hadden ze al eerder in de gaten dat opnemen in het stedelijke Amerikaanse Noorden, met steeds dezelfde vakbekwame technici, producers en sessiemuzikanten makkelijk in routineuze saaie muziek kon verzanden. Steeds vaker namen ze hun sterren mee naar het landelijke Zuiden (in de omstreken van Memphis of Nashville) waar het bij kleine plaatselijke zaakjes met eigen bluesy musici in simpele studio’s vaak beter lukte. Wexler nam Aretha mee naar de uit golfplaten vervaardigde Fame studio in Muscle Shoals, Alabama. Daar werkte een toen zeer geïnspireerd stel musici waaronder: Spooner Oldham (Wurlitzer electrische piano en Hammondorgel), Chips Moman en Jimmy Johnson (gitaar), Tommy Cogbill (bas) en Roger Hawkins (drums) onder leiding van Rick Hall. Aretha had zelf een lied meegenomen, geschreven door Ronald Shannon (waarvan nooit meer iets vernomen is).

Wonder
Rick Hall en Jerry Wexler wisten vrij goed wat ze wilden: Aretha, een elementaire begeleiding, waarin ze zelf nadrukkelijk piano speelde en verder zo min mogelijk poespas. Aretha had haar lied goed onder de knie en het ging daar in Muscle Shoals in muzikale zin meteen goed. De spanning was te snijden, omdat Aretha’s toenmalige echtgenoot/manager zich overal mee bemoeide en ruzie zocht, zodat er niet meer dan 1½ nummer kon worden opgenomen, maar dat ene nummer was genoeg). Luister maar: een intro met de electrische piano, daarna het Hammondorgel en dan de vleugel van Aretha. Dan barst Aretha los:

https://www.youtube.com/watch?v=waS0rKeuzg8


You're a no good heart breaker
You're a liar and you're a cheat
And I don't know why
I let you do these things to me


Aretha is woedend: haar vent is een schoft en mishandelt haar. Maar toch blijft ze bij hem. Een overbekend thema uit, laten we zeggen: zangwereld en de wereldliteratuur. En Aretha raast en tiert door. Maar ze weet eigenlijk best waarom ze zich al dat verdriet laat aanleunen en toch bij haar schoft blijft:

Cause I ain't never
I ain't never, I ain't never, no, no (loved a man)
The way that I, I love you


Op dat punt schreeuwt ze niet meer zo. (Na al die spanning volgt ontspanning: ze zet een zwoele stem op en dan liggen we met haar tussen de lakens.)

The way you treat me is a shame
How could ya hurt me so bad
Baby, you know that I'm the best thing
That you ever had
Kiss me once again
Don't ya never, never say that we we're through
Cause I ain't never

Never, Never, …
no, no (loved a man)
The way that I, I love you


En klaaglijk treuren de blazers met Aretha mee. Er is veel dubbelzinnigs/ambivalents: de titel van het lied is ‘I never loved a man’ waarbij  de toevoeging ‘The way I love you’  enigszins optioneel lijkt. Bedoelt ze eigenlijk niet : ‘I’ve been never loved by a man the way you love me’?

Meesterwerk
Een meesterwerk! Maak daar maar een vervolg op!
Tja, al gauw ging het weer de stuurloze kant op. Beetje Black Power hier, beetje feminisme daar, Otis Redding’s ‘Respect’ klonk altijd een beetje zielig: arme man! Bij Aretha gaat het over emancipatie van de zwarte Amerikaan, maar het riekt sterk naar Vormingswerk. ‘A Natural Woman’: ambivalente Womanpower uit het wijkcentrum. Verder doet het sterk denken aan de muziek uit de Columbiaperiode. En het kon nog erger: 'Bridge‘ over Troubled Water’, ‘Eleanor Rigby’. Smakeloze duetten met James Brown; verloedering. Zonde van die prachtstem. Misschien knapt ze nu samen met een groot engelenkoor weer op.

----
Het plaatje is geselecteerd door de schrijver
© 2018 Peter Schröder
powered by CJ2