Vastlegging van het recht op abortus is gunstig voor vrouwen die ongewild zwanger zijn. Toch ben ik wel geneigd er een kanttekening bij te zetten, niet omdat ik bang ben dat er lichtvaardig tot abortussen zal worden overgegaan, maar omdat ik aarzelingen heb bij het steeds verder uitbreiden van het bereik van de Grondwet. Bepalingen in de Grondwet kunnen in Nederland alleen veranderd worden na zowel in de Tweede als in de Eerste Kamer behandeld te zijn, waarbij in de twee laatste lezingen een twee-derde meerderheid moet worden behaald.

Maar lang niet alle artikelen van de Grondwet vormen de basis van de parlementaire democratie, in tegendeel. Voor de artikelen die de positie van de koning regelen geldt dezelfde bescherming, terwijl die juist een inbreuk op de democratie vormen. Ook wanneer de meerderheid van het Nederlandse volk van de Oranjes af wil, zal dat niet lukken zolang er geen twee-derde meerderheid voor is in beide Kamers. Hier beschermt de grondwet dus niet de democratie, maar perkt juist de impact van het algemeen kiesrecht in, omdat daarmee de huidige generatie politici de mogelijkheid heeft de vrijheid van een volgende generatie in te perken. In feite geldt dat voor elk artikel dat niet wezenlijk is voor de instandhouding van de parlementaire democratie, of het nu gaat over de sociale grondrechten, het bijzonder onderwijs, of de waterschappen. Wanneer daar al iets over in de grondwet moet staan, zou de wijziging van dergelijke artikelen geen twee-derde meerderheid moeten vragen.

Hoewel ooit de Franse socialist Jean Jaurès het kiesrecht het belangrijkste bezit van de arbeidersklasse noemde, is er tegenwoordig een tendens om de impact van het algemeen kiesrecht steeds verder in te perken door het parlement aan steeds meer beperkingen te onderwerpen. Dat gebeurt niet alleen met nieuwe grondwetsbepalingen, maar ook met internationale verdragen en rechterlijke uitspraken, zoals het Urgenda arrest, waarmee de initiatiefnemers letterlijk de democratie onder curatele wilden stellen. Instelling van een constitutioneel hof zou de macht van het parlement verder inperken en daarmee ook de impact van het algemeen kiesrecht. Dat geldt nu ook al voor instellingen als de Europese Centrale Bank, waarvoor geen politieke verantwoordelijkheid geldt.

In 2022 schreef oud-minister Ernst Hirsch Ballin Waakzaam burgerschap, waarin hij juist deze tendens toejuicht, en de democratie wil inperken via rechterlijke uitspraken. Daarbij ziet hij het recht als iets dat zich ontwikkelt los van politieke beslissingen. Maar ik zou Hirsch Ballin wel eens willen horen over het erkennen van het recht op abortus als grondrecht, evenals dat op euthanasie, wat er snel achteraan zal komen. Dat laatste lijkt me zelfs meer voor de hand liggend, omdat het bij euthanasie om zelfbeschikking gaat, terwijl tegenstanders van abortus toch ook altijd over het ongeboren kind praten.

Ook wanneer je het daar niet mee eens bent, moet je het als democraat accepteren dat er een meerderheid kan zijn voor inperking van het recht op abortus. En die meerderheid moet niet worden gefrustreerd door een artikel in de Grondwet.

---------

De illustratie is van Katharina Kouwenhoven.