 |
  Ik voel mij sinds enige tijd als een ijsbeer op een smeltende ijsschots. De permafrost van mijn zekerheden smelt aan alle kanten weg. Turning and turning in the widening gyre. Ik was er tot voor kort van overtuigd dat er in Nederland - van de uiterste linker tot de uiterste rechter kant van het politieke spectrum - over een ding consensus was: de waarde van onze democratische rechtsstaat. De in onze grondwet, die de relatie van de overheid met de burgers vastlegt, verankerde klassieke grondrechten als godsdienstvrijheid leken mij onomstreden.
Er was natuurlijk ooit die oprisping geweest van Pim Fortuijn die artikel 1 van de grondwet wilde schrappen, maar de ‘goddelijke kale’ bleek te denken dat artikel 1 de vrijheid van meningsuiting beperkte. Hij was er niet van op de hoogte dat de grondwet de relatie van de overheid met de burger regelt en niet van burgers onderling. Dat zelfs hoog geleerden dit soort basiskennis van ons systeem ontberen zegt veel over ons onderwijs, dat er niet in slaagt om de elementaire regels van onze maatschappij over te brengen. Ik meen dat ook Fortuyn de consensus over het belang van grondrechten en de rechtsstaat onderschreef.
In 2007 werd deze consensus echter doorbroken door Geert Wilders. Toen ontpopte zijn PVV zich, in de woorden van Bart Tromp in een column in Het Parool, als een fascistoïde partij: "Het is geen term die ik gauw gebruik, maar vorige week werd de PVV een fascistoïde partij. Dat is een partij die lak heeft aan het in acht nemen van vereisten van democratie, een partij die individuele politici ontmenselijkt door hun integriteit te loochenen, een partij die het negeren van elementaire fatsoensregels als verrijking van de politiek opvoert."
Bij de laatste verkiezingen kreeg deze eenmanspartij een derde van de stemmen, in mijn wijk zelfs meer dan de helft. Wilders weet verdomd goed welke grondrechten de grondwet regelt en hij heeft daar lak aan. Hij heeft niet voor niets de oorlogszuchtige autocraat Poetin als rolmodel. De verkiezingswinst van de PVV wordt in de pers als ‘een beweging naar rechts’ geafficheerd, maar het is meer dan dat. Het is een breuk in de consensus. Een partij, de VVD, die van ouds pal stond voor de rechtsstaat, blijkt nu bereid om over grondrechten te gaan discussiëren tijdens het formatieproces. Deze discussie wordt ook nog eens geleid door een voormalige minister van sociaaldemocratische huize. The blood-dimmed tide is loosed, and everywhere the ceremony of innocence is drowned.
Zijn er dan geen tegenkrachten? De meest luidruchtige tegenkrachten trekken als moderne flagellanten door de straten. Zij proberen ook die ijsberen die letterlijk de schots onder hun voeten weg voelen smelten bij te staan door zich vast te plakken aan kunstwerken en snelwegen te bezetten. Hoewel ik hun doel denk te delen, staan de middelen me tegen. Vooral omdat ze zich vanwege hun 'Grote Gelijk' ook boven de regels van de rechtsstaat verheven achten. Sinds enige tijd heeft deze beweging van zelfklevers zich ook ander wereldleed tot doelwit gekozen: het Israëlisch-Palestijnse conflict. Hoewel ik ook daar de afschuw over het onafzienbare leed in Gaza deel, gruw ik ervan als de kreet ‘from the river to the sea’ wordt aangeheven om de door hen gewenste toekomstige geografie van Palestina aan te geven. Wie zich nog illusies maakte over Hamas, moet toch op 7 oktober de schellen van de ogen zijn gevallen. The best lack all conviction, while the worst are full of passionate intensity.
De schots van mijn zekerheden smelt dus zowel aan de rechter als aan de linkerkant af. Things fall apart; the centre cannot hold; Mere anarchy is loosed upon the world. En toch … En toch kom ik in mijn dagelijks leven, ook in mijn eigen wijk, eigenlijk alleen aardige en beleefde mensen tegen. Mede-ijsberen die zich verbazen over de kwaliteit van het ijs heden ten dage. Hopelijk slagen die mensen erin om de bestaanszekerheid van onze democratische rechtsstaat ondanks alles te waarborgen.
|
|
