Het was niet de eerste keer dat een links partijcongres zich uitsprak tegen de monarchie. In 1977 bepaalde het congres van de PvdA dat de afschaffing van de monarchie in het beginselprogramma werd opgenomen. Ook toen paniek. Partijvoorzitter Ien van den Heuvel benadrukte onmiddellijk dat het hier om een beginsel ging en dat dat niets met concrete politiek te maken had. Ook dat werd geaccepteerd door het congres, zonder dat iemand de vraag stelde waar men eigenlijk mee bezig was wanneer beginselen niets met concrete politiek te maken hadden.

In het beginselmanifest van 2005 kwam de monarchie niet meer expliciet aan de orde, maar lezen we wel: ‘Alle politieke macht moet gebaseerd zijn op een mandaat van kiezers.’ Er zijn altijd verbale goochelaars die proberen aan te tonen dat dat je daarvoor de monarchie niet hoeft af te schaffen, omdat alles wat de Koning doet onder de ministeriële verantwoordelijkheid valt, maar dat is wel heel naïef. Op allerlei momenten is medewerking van de Koning noodzakelijk, van het voorlezen van de Troonrede tot de benoeming van de burgemeester van Valkenburg aan de Geul, en wanneer de Koning die medewerking weigert dreigt een constitutionele crisis, en dat willen politici niet graag.

In april 2011 heb ik in De Republikein een artikel geschreven waarin ik voorbeelden gaf waar de invloed van het staatshoofd op de besluitvorming duidelijk traceerbaar was. Daarbij zijn benoemingen die de handtekening van het staatshoofd vragen bijzonder interessant, omdat wie voor zo’n functie in aanmerking wil komen liever niet uit de gratie zal willen vallen. Timmermans zal na zijn nagestreefde premierschap graag tot Minister van Staat willen worden benoemd. Maar dan zal hij wel rustig aan moeten doen als het het koninklijk huis betreft, en niet het verkiezingsprogramma van GroenLinks-PvdA gaan uitvoeren.

Nu hoor ik u denken: Bordewijk wat sla je weer door. En u heeft gelijk: er worden in ons deel van de wereld twee bloedige oorlogen uitgevochten en wat kan je dan de Grondwet schelen? Maar als het zo onbelangrijk is, waarom dan al die inspanning om de Grondwet vooraf te laten gaan met dat zinnetje over de democratische rechtsstaat, want dat heeft verder ook geen consequenties. Je kunt niet het ene moment zeggen hoe belangrijk de democratische rechtsstaat is en als het erop aan komt dat afdoen als een formaliteit.

Daarbij komt dat de monarch dus vaak wel invloed heeft, of dat politici en ambtenaren bij voorbaat conflicten met de monarch uit de weg gaan. En wat misschien nog kwalijker is: de monarchie leidt tot geschiedvervalsing. Alles wat er mooi is in dit land wordt op het conto van de Oranjes geschreven, en wat er buiten hun om gebeurde wordt genegeerd. Dat geldt vooral voor de democratische omwenteling die ons land heeft meegemaakt in de Bataafse tijd. Toen kregen de geloofsgemeenschappen in ons land gelijke rechten, toen werd het algemeen (mannen)kiesrecht ingevoerd, toen kreeg Nederland zijn eerst Grondwet. Maar dat herdenken we niet, we herdenken de invoering van de monarchie in 1813 of 1815 en de grondwetswijziging van 1848. En hoe lang heeft het niet geduurd voordat ruiterlijk erkend werd dat Prins Bernhard lid van de NSDAP was geweest. Alweer: er zijn belangrijker zaken. Maar eerlijk omgaan met ons verleden is toch ook een morele plicht, en die verzaken wij om de Oranjes niet te ontrieven. Dus ik zou zeggen: Frans, zet hem op!