archiefvorig nr.lopend nr.

Vermaak en Genot > De wereldliteratuur roept delen printen terug
Een verweesd boek Theo Dersjant

1718VG OD Kerstgeschenk1Op Nederlandse boekenplanken staan of liggen volgens een ruwe schatting meer dan een miljard boeken. Op elkaar een stapel van tienduizend kilometer. Soms, na verbouwing, verhuizing, overlijden of scheiding, raakt een boek aan het zwerven. Via bazaar, antiquariaat of boekenmarkt krijgt zo’n verweesd werkje een nieuw leven. Heel soms prijkt daarbij de naam van de eerste eigenaar op het schutblad. Ditmaal een Russisch schaakboek in een Oost-Duits kerstpakket.

Verweesde boeken twijfelt hevig in het Nijmeegse antiquariaat Van Hoorn. Zeventien en een halve euro voor een flodderig boekje in het Russisch, volgepropt met schaakdiagrammen en -notaties, is toch een hoop geld voor iemand die geen Russisch leest en niet schaakt. Maar op de binnenzijde van het omslag prijkt een intrigerende ex-libris. We zien drie schaakstukken: toren, paard en pion. Onder de drie schaakstukken in diapositief de handgesneden naam: F.P.A. Hoorweg. Het kan niet missen: ooit eigendom van een schaker. Las deze speler Russisch? Speelt hij of zij nog? En dus betaalt Verweesde boeken het gevraagde bedrag. Met het gevoel lichtelijk bedot te worden.

F.P.A. Hoorweg liet – en laat – behoorlijk wat sporen na op het internet. Veel daarvan gerelateerd aan het schaken. Zo lezen we dat hij – als student in Wageningen - een van de oprichters was van Schaakbulletin, voorloper van New in Chess, momenteel het internationaal toonaangevende schaakperiodiek. Hoorweg speelde in Wageningen, Den Haag en Zoetermeer. Werd in het seizoen 1983 – 1984 clubkampioen bij Het Koninklijk 's-Gravenhaags Schaakgenootschap Discendo Discimus (DD), de club waar ook Volkskrant-journalist Jan Joost Lindner en journalist en Ruslandcorrespondent Alexander Münninghoff hun potjes speelden. In de internationale schaakdatabase chessgames.com staan twee partijen van Hoorweg, waaronder een die hij in 1964 – hij moet toen 16 jaar zijn geweest - in Den Haag tegen Jan Timman speelde. De laatste zal niet ouder zijn geweest dan dertien jaar en won na 25 zetten.

‘Onze’ F.P.A. Hoorweg, Frits voor intimi, is nog altijd actief, als redacteur van ‘De Leunstoel – internetmagazine voor rustige mensen’. Twintig keer per jaar verschijnt er online een nummer: www.deleunstoel.nl. Zijn telefoonnummer laat zich snel vinden.
Na een korte uitleg is Hagenaar Frits Hoorweg vooral geamuseerd dat hij nu is ingehaald door zijn eigen boek. Maar de geschiedenis ervan wil hem zo snel niet te binnen schieten. Russisch las of sprak hij niet. Hoe hij ooit aan het boek kwam, weet hij niet meer. Hoe het ooit bij het Nijmeegse antiquariaat belandde, is voor hem al evenzeer een raadsel. Het ex-libris maakte zijn schoonvader voor hem. 'Ik heb dat lange tijd in mijn schaakboeken geplakt. Ik zal dit boekje ooit gekregen hebben of heel goedkoop hebben gekocht.'
De oud-ambtenaar bij het ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur bezat ooit zo’n vijftienhonderd schaakboeken. Stond op zijn hoogtepunt bij de eerste honderd schakers in Nederland met een rating van 2250, haalde de halve finale van het Nederlands kampioenschap (‘maar dat was een uitschieter’) en noemt zichzelf een ‘hoofdklassespeler’.

Frits Hoorweg schaakt al een jaar of twaalf niet meer. Op doktersadvies. Hij wond zich te veel op tijdens het spel en dat was niet goed voor zijn hart. Toen hij ruimte wilde maken in zijn huis, verkocht hij zijn schaakboeken aan Remco Heite, oud-burgemeester van Weststellingwerf, maar vooral ook verzamelaar van schaakboeken.1718VG OD Kerstgeschenk Die bezit een van de grootste schaakbibliotheken van Nederland met zo’n 22.000 titels. Twee planken schaakboeken – Keres, Tal, Bobby Fischer, hield Hoorweg zelf.  En natuurlijk de eerste jaargangen van ‘Schaakbulletin’.
We spreken af dat hij per e-mail een foto van het omslag krijgt. Misschien helpt hem dat de herinnering wakker te maken. Dan, een dag later al, een e-mail. “Ik denk inmiddels gereconstrueerd te hebben hoe ik aan dat boek gekomen ben. Dat is nog wel een leuk verhaal, maar ik moet even de tijd hebben om het ordentelijk op te schrijven.”
Om zich al een dag later te melden: “Tja, dat boek is in mijn bezit geweest. Misschien merkwaardig, want ik lees geen Russisch, hoewel ik de schaaknotatie wel kan volgen. Helemaal in het begin van Schaakbulletin heb ik wel eens een driedelige (Russische) biografie van Botwinnik aangeschaft. Daardoor merkte ik dat ik met Russische schaakboeken weinig doe. Waar komt dit boek dan toch vandaan?

De eerste mogelijkheid: ik heb het, bij gebrek aan beter, van één of andere prijzentafel gegrist. Na afloop van een schaaktoernooi hield er doorgaans iemand een, hemeltergend saaie, toespraak en begon dan successievelijk allerlei prijswinnaars (1e groep, 2e groep, jeugdgroep, vrouwengroep, …. ) naar voren te roepen. Die kregen meestal een oorkonde en ze mochten iets van die tafel uitzoeken. Ik kan mij voorstellen dat dit boekje van zo’n tafel afkomstig is.

Toch denk ik inmiddels dat er een andere verklaring is. In de jaren ’80 van de vorige eeuw heb ik een tijdje correspondentieschaak gespeeld. In één of ander toernooi maakte ik kennis met een Oost-Duitser en er ontwikkelde zich een soort van (correspondentie-) vriendschap. Op een gegeven moment stelde hij zelfs voor om rond de Kerst een geschenkenpakket voor het gezin uit te wisselen. Je voelt ‘m aankomen, mijn cadeautje was dat boek waar jij nu tegenaan zit te kijken. Direct na het vallen van ‘de Muur’ heb ik (lompe Hollander!) hem een kaart of een briefje gestuurd met een hartelijke felicitatie. Daarna heb ik nooit meer iets van hem gehoord, ondanks pogingen het contact te herstellen.”

Het boekje belandde door de verkoop van de boekencollectie bij de verzameling van Remco Heite. Die betaalde – naar eigen zeggen – ooit zo’n duizend gulden voor de boeken van Hoorweg.  “De doublures heb ik na verloop van tijd aangeboden via het in schaakboeken gespecialiseerde veilinghuis www.bookauction.nl in Rosmalen”, aldus Heite.

----
In ‘De geboorte van een variant’ beschrijft de Russische schaakgrootmeester Lev Poloegajevski de variant van de Siciliaanse verdediging die zijn naam kreeg: de Poloegajevski-variant. Voor de kenners: 1.?4 c5 2.Pf3 d6 3.d4 cd 4.Pd4 Pf6 5.Pc3 a6 6.Cg5 e6 7.f4 b5.
Het boek verscheen in 1977 bij de Russische staatsuitgeverij ‘Fysieke cultuur en sport’, een heuse boekenmachine. Tussen 1930 tot 1960 publiceerde deze  uitgeverij meer dan vijfduizend boektitels. De gezamenlijke oplage: meer dan honderd miljoen exemplaren.
Van ‘De geboorte van een variant’ werden honderdduizend exemplaren gedrukt. De vaste boekenprijs staat op de eerste pagina vermeld: 59 kopeken. Tegen de huidige koers is dat een halve eurocent.


-------
Eerder (net voor de vakantieperiode) is dit artikel verschenen in opiniekrant Argus, als aflevering 19 in een serie over ‘verweesde boeken’. Ook de plaatjes zijn overgenomen uit dat artikel.


© 2020 Theo Dersjant meer Theo Dersjant - meer "De wereldliteratuur roept" -
Vermaak en Genot > De wereldliteratuur roept
Een verweesd boek Theo Dersjant
1718VG OD Kerstgeschenk1Op Nederlandse boekenplanken staan of liggen volgens een ruwe schatting meer dan een miljard boeken. Op elkaar een stapel van tienduizend kilometer. Soms, na verbouwing, verhuizing, overlijden of scheiding, raakt een boek aan het zwerven. Via bazaar, antiquariaat of boekenmarkt krijgt zo’n verweesd werkje een nieuw leven. Heel soms prijkt daarbij de naam van de eerste eigenaar op het schutblad. Ditmaal een Russisch schaakboek in een Oost-Duits kerstpakket.

Verweesde boeken twijfelt hevig in het Nijmeegse antiquariaat Van Hoorn. Zeventien en een halve euro voor een flodderig boekje in het Russisch, volgepropt met schaakdiagrammen en -notaties, is toch een hoop geld voor iemand die geen Russisch leest en niet schaakt. Maar op de binnenzijde van het omslag prijkt een intrigerende ex-libris. We zien drie schaakstukken: toren, paard en pion. Onder de drie schaakstukken in diapositief de handgesneden naam: F.P.A. Hoorweg. Het kan niet missen: ooit eigendom van een schaker. Las deze speler Russisch? Speelt hij of zij nog? En dus betaalt Verweesde boeken het gevraagde bedrag. Met het gevoel lichtelijk bedot te worden.

F.P.A. Hoorweg liet – en laat – behoorlijk wat sporen na op het internet. Veel daarvan gerelateerd aan het schaken. Zo lezen we dat hij – als student in Wageningen - een van de oprichters was van Schaakbulletin, voorloper van New in Chess, momenteel het internationaal toonaangevende schaakperiodiek. Hoorweg speelde in Wageningen, Den Haag en Zoetermeer. Werd in het seizoen 1983 – 1984 clubkampioen bij Het Koninklijk 's-Gravenhaags Schaakgenootschap Discendo Discimus (DD), de club waar ook Volkskrant-journalist Jan Joost Lindner en journalist en Ruslandcorrespondent Alexander Münninghoff hun potjes speelden. In de internationale schaakdatabase chessgames.com staan twee partijen van Hoorweg, waaronder een die hij in 1964 – hij moet toen 16 jaar zijn geweest - in Den Haag tegen Jan Timman speelde. De laatste zal niet ouder zijn geweest dan dertien jaar en won na 25 zetten.

‘Onze’ F.P.A. Hoorweg, Frits voor intimi, is nog altijd actief, als redacteur van ‘De Leunstoel – internetmagazine voor rustige mensen’. Twintig keer per jaar verschijnt er online een nummer: www.deleunstoel.nl. Zijn telefoonnummer laat zich snel vinden.
Na een korte uitleg is Hagenaar Frits Hoorweg vooral geamuseerd dat hij nu is ingehaald door zijn eigen boek. Maar de geschiedenis ervan wil hem zo snel niet te binnen schieten. Russisch las of sprak hij niet. Hoe hij ooit aan het boek kwam, weet hij niet meer. Hoe het ooit bij het Nijmeegse antiquariaat belandde, is voor hem al evenzeer een raadsel. Het ex-libris maakte zijn schoonvader voor hem. 'Ik heb dat lange tijd in mijn schaakboeken geplakt. Ik zal dit boekje ooit gekregen hebben of heel goedkoop hebben gekocht.'
De oud-ambtenaar bij het ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur bezat ooit zo’n vijftienhonderd schaakboeken. Stond op zijn hoogtepunt bij de eerste honderd schakers in Nederland met een rating van 2250, haalde de halve finale van het Nederlands kampioenschap (‘maar dat was een uitschieter’) en noemt zichzelf een ‘hoofdklassespeler’.

Frits Hoorweg schaakt al een jaar of twaalf niet meer. Op doktersadvies. Hij wond zich te veel op tijdens het spel en dat was niet goed voor zijn hart. Toen hij ruimte wilde maken in zijn huis, verkocht hij zijn schaakboeken aan Remco Heite, oud-burgemeester van Weststellingwerf, maar vooral ook verzamelaar van schaakboeken.1718VG OD Kerstgeschenk Die bezit een van de grootste schaakbibliotheken van Nederland met zo’n 22.000 titels. Twee planken schaakboeken – Keres, Tal, Bobby Fischer, hield Hoorweg zelf.  En natuurlijk de eerste jaargangen van ‘Schaakbulletin’.
We spreken af dat hij per e-mail een foto van het omslag krijgt. Misschien helpt hem dat de herinnering wakker te maken. Dan, een dag later al, een e-mail. “Ik denk inmiddels gereconstrueerd te hebben hoe ik aan dat boek gekomen ben. Dat is nog wel een leuk verhaal, maar ik moet even de tijd hebben om het ordentelijk op te schrijven.”
Om zich al een dag later te melden: “Tja, dat boek is in mijn bezit geweest. Misschien merkwaardig, want ik lees geen Russisch, hoewel ik de schaaknotatie wel kan volgen. Helemaal in het begin van Schaakbulletin heb ik wel eens een driedelige (Russische) biografie van Botwinnik aangeschaft. Daardoor merkte ik dat ik met Russische schaakboeken weinig doe. Waar komt dit boek dan toch vandaan?

De eerste mogelijkheid: ik heb het, bij gebrek aan beter, van één of andere prijzentafel gegrist. Na afloop van een schaaktoernooi hield er doorgaans iemand een, hemeltergend saaie, toespraak en begon dan successievelijk allerlei prijswinnaars (1e groep, 2e groep, jeugdgroep, vrouwengroep, …. ) naar voren te roepen. Die kregen meestal een oorkonde en ze mochten iets van die tafel uitzoeken. Ik kan mij voorstellen dat dit boekje van zo’n tafel afkomstig is.

Toch denk ik inmiddels dat er een andere verklaring is. In de jaren ’80 van de vorige eeuw heb ik een tijdje correspondentieschaak gespeeld. In één of ander toernooi maakte ik kennis met een Oost-Duitser en er ontwikkelde zich een soort van (correspondentie-) vriendschap. Op een gegeven moment stelde hij zelfs voor om rond de Kerst een geschenkenpakket voor het gezin uit te wisselen. Je voelt ‘m aankomen, mijn cadeautje was dat boek waar jij nu tegenaan zit te kijken. Direct na het vallen van ‘de Muur’ heb ik (lompe Hollander!) hem een kaart of een briefje gestuurd met een hartelijke felicitatie. Daarna heb ik nooit meer iets van hem gehoord, ondanks pogingen het contact te herstellen.”

Het boekje belandde door de verkoop van de boekencollectie bij de verzameling van Remco Heite. Die betaalde – naar eigen zeggen – ooit zo’n duizend gulden voor de boeken van Hoorweg.  “De doublures heb ik na verloop van tijd aangeboden via het in schaakboeken gespecialiseerde veilinghuis www.bookauction.nl in Rosmalen”, aldus Heite.

----
In ‘De geboorte van een variant’ beschrijft de Russische schaakgrootmeester Lev Poloegajevski de variant van de Siciliaanse verdediging die zijn naam kreeg: de Poloegajevski-variant. Voor de kenners: 1.?4 c5 2.Pf3 d6 3.d4 cd 4.Pd4 Pf6 5.Pc3 a6 6.Cg5 e6 7.f4 b5.
Het boek verscheen in 1977 bij de Russische staatsuitgeverij ‘Fysieke cultuur en sport’, een heuse boekenmachine. Tussen 1930 tot 1960 publiceerde deze  uitgeverij meer dan vijfduizend boektitels. De gezamenlijke oplage: meer dan honderd miljoen exemplaren.
Van ‘De geboorte van een variant’ werden honderdduizend exemplaren gedrukt. De vaste boekenprijs staat op de eerste pagina vermeld: 59 kopeken. Tegen de huidige koers is dat een halve eurocent.


-------
Eerder (net voor de vakantieperiode) is dit artikel verschenen in opiniekrant Argus, als aflevering 19 in een serie over ‘verweesde boeken’. Ook de plaatjes zijn overgenomen uit dat artikel.
© 2020 Theo Dersjant
powered by CJ2