Vanwege de overdaad aan topsport deze zomer besloot ik, voor de verandering, geen pogingen te doen daaraan zelf een actieve bijdrage te leveren. In plaats daarvan heb ik mij toegelegd op het lezen van boeken. Vanwege het seizoen bespreek ik er twee die over reizen gaan, de eerste zelfs over lopen, waar ik zelf niet aan toekwam.

Pascal Verbeken schreef een prachtig boek over zijn voetreis door België, langs het tracé van een oude spoorlijn: Grand Central Belge. Onderweg interviewde hij mensen die de hoogtijdagen van het Waalse kapitalisme nog hebben meegemaakt. Hoewel het voor de arbeiders, vaak immigranten, geen lolletje moet zijn geweest toen, zijn die gesprekken doordrenkt met een eigenaardig soort nostalgie. En dat in weerwil van de stoflongen die menigeen eraan heeft overgehouden.

De schrijver maakt, net als Peter Schröder, vaak gebruik van wat hij noemt: ‘oude postkaarten’ om het verschil tussen oud en nieuw inzichtelijk te maken. Op een plein waar het afgedankte station staat te vergaan bruiste het tachtig jaar geleden nog van leven. Verder is hij een meester van het kleine, ogenschijnlijk onbeduidende maar toch veelzeggende, detail. Zo legt hij terloops uit dat de Rue Paradis des Chevaux de naam is van de plek waar de paarden die hun leven onderin de mijn hadden doorgebracht hun laatste dagen sleten; blind geworden door het langdurige verblijf ondergronds.

Verbeken zit vol met scherpzinnige terzijdes. Wie hij veel tegenkomt zijn: ‘Broeder Angst en zuster Nostalgia’. Tegen het einde van zijn boek geeft hij aan hoe dat waarschijnlijk komt.

‘Walen, Vlamingen, Italianen, Polen, Marokkanen; Charleroi en omgeving kent de multi-culturele samenleving al veel langer en intenser dan wij (hij bedoelt wij Vlamingen). De teloorgang van de (mijnbouw)industrie scherpt tegenstellingen aan, vooral die met hen die het laatst zijn gearriveerd.’

Een geweldig boek, maar geen vrolijke lectuur.

The Ship, the Lady and the Lake, van Merel Larken bleek niet van hetzelfde niveau te zijn. Waar gaat het over? Engelse dame, uit een scheepsbouwergeslacht, ontdekt een oud schip van Engelse makelij dat ligt te verpieteren in Lake Titicaca (Peru). Het is zo’n negentiende-eeuws vaartuig dat gebouwd is in Engeland en als bouwpakket naar Zuid-Amerika gevaren, in stukken de bergen op vervoerd en boven weer in elkaar gezet. (Ont)roerend erfgoed. Zij wijdt de rest van haar leven aan het redden van het schip. Met succes.

Het is een prachtverhaal, aangeprezen door Michael Palin en Matthew Paris. Maar helaas is het niet zo geweldig geschreven, veel opsommingen en weinig diepgang. Graham Greene (‘Reflections’, pag. 52) schreef ooit dat de beste autobiografieën worden geschreven door oudere dames (‘kwaadaardigheid getraind aan de theetafel’). Merel Larken moet inmiddels wel op leeftijd zijn, maar misschien heeft ze te weinig tijd aan de theetafel doorgebracht. Na haar eerste reis naar Zuid-Amerika krijgt ze op Heathrow van haar ‘verloofde’ te horen dat hij tijdens haar reis door een ander is verleid. ‘Een zegswijze die erop leek te duiden dat hem zelf geen blaam trof’, is haar ijzige commentaar daarop. Bravo, dacht ik bij lezing daarvan, ga zo door! Maar helaas, meer venijn zit er niet in Merel Larken. Zij is het type van de opgewekte ontwikkelingswerk(st)er die het oog graag op de mooie dingen van het leven gericht houdt.

 

****************************