Juist toen ik in ‘Koetsier Herfst’ van Charlotte Mutsaers bij de passage was aangekomen waarin Do vertelt dat ze lid is van het LLF, het ‘Lobster Liberation Front’, viel me aan de wand van de cottage die we gehuurd hadden een ingelijst krantenartikeltje op. Er stond een foto bij van een jongen die trots een enorme kreeft aan zijn scharen omhoog houdt. Het was leerling-timmerman Lesley Smith uit Deal. Ik heb er een foto van gemaakt, maar die is dermate onscherp dat ik de tekst niet goed kan lezen. Wat ik me herinner is dat de kreeft ongeveer honderd jaar oud werd geschat en dat Lesley hem weer heeft teruggezet. Niet alleen uit piëteit voor de vergevorderde leeftijd van de kreeft, overigens. Hij had ook geen ‘pot big enough to cook it in’. De reuzenkreeft was ‘barnacle encrusted’, bedekt met een korst van zeepokken. ‘Barnacle encrusted lobsters’, dat klinkt nog mooier dan ‘zircon encrusted tweezers’. Je zou zo mee gaan doen met het LLF.

Zo dat is alvast een begin. Een begin waarvan? Een lofzang op Charlotte Mutsaers. Het verschijnen van ‘Koetsier Herfst’ had mijn hart sneller doen kloppen. Na haar meesterwerk ‘Rachels Rokje’ was dit haar tweede echte roman en mijn hooggespannen verwachtingen werden tijdens het lezen zelfs overtroffen. ‘Koetsier Herfst’ is met stip doorgedrongen tot mijn top tien aller tijden. Waarom dan wel? Zoals bij alle echt goede boeken schieten mijn vermogens tekort om dat onder woorden te brengen. Hoe beschrijf je ‘Tristram Shandy’? Zo’n boek beschrijf je niet, dat herlees je keer op keer in de stille hoop dat je er nooit helemaal achter komt waar het over gaat, zodat je het nog een keer kunt, móet, lezen.

Het is misschien wel aardig om een vergelijking te maken met ‘Tirza’ van Grunberg, ook zo’n ongemakkelijk meesterwerk. In beide boeken spelen zowel ‘9-11’, mobiele telefonie, als de verdwijning van een geliefd persoon een grote rol. Het perspectief is echter radicaal anders. Grunberg’s ‘Hofmeester’ is doodsbenauwd voor ‘Mohammed Atta’, terwijl Mutsaers ‘Do’ verliefd is op Bin Laden. Mutsaers’ hoofdpersoon, Maurice Maillot, zingt het evangelie van Nokia’s Jorma Ollila: ‘connecting people’, terwijl bij Grunberg alleen de voice mail bereikt wordt. ‘Tirza’ staat niet in het teken van connecting people, maar van ‘disconnecting (dismembering) people’. Het resultaat is in beide boeken even futiel, maar terwijl Grunberg je met een enorme kater achterlaat, spat bij Mutsaers de levenslust, ondanks alles, van de bladzijden af. ‘Tirza’ kan in één leesbeurt geconsumeerd worden, de tweede keer is de lol er af. Dat is het probleem van ‘een sterke plot’. Als je die kent, dan weet je het verder wel. De plot van ‘Koetsier Herfst’ is echter zeer diffuus, dus kan het boek, net als alles van Mutsaers, keer op keer weer met smaak herlezen worden.

Ik moet bekennen dat ik, op zoek naar houvast, ergens halverwege het boek de gedachte begon te koesteren dat Mutsaers met ‘Koetsier Herfst’ afscheid nam van haar voorliefde voor de Partij voor de Dieren. Net als vele andere literaire kopstukken stond zij, tot mijn grote verdriet, als lijstduwer bij die merkwaardige partij op de lijst voor de Tweede Kamerverkiezingen. De veganistische kreeftenbevrijdster ‘Do’ met haar hysterische trekken, liefde voor Bin Laden en vreemde seksuele voorkeuren zou in die richting kunnen wijzen. Maar dat is te simpel. Ik denk dat hier mijn wens de vader van de gedachte was. Bovendien: ik dronk zelf tijdens mijn weekje Engeland dagelijks flinke pinten bier die de omschrijving ‘lauwe paardenpis’ meer dan waard waren. Toch verschafte me dat een bijna erotisch genoegen, dus wie ben ik om ‘Do’, die aan de urine van Maurice kan proeven welk merk champagne hij gedronken heeft, op dat punt te kritiseren?

Maar dat is slechts een ter zijde. De aan biefstuk verslaafde Maurice Maillot is tot over de oren verliefd op zijn terroristische dierenvriendin en is bereid het vlees eten voor haar op te geven in ruil voor veganistisch voer van McDonalds. Bovendien is hij zelf een zoon van twee ‘prisoners of compassion’, die hun dagen in de gevangenis sleten vanwege een wraakactie voor een gekookt nijlpaard. Aan alle ‘prisoners of compassion’ is het boek opgedragen. Het ‘standpunt’ van Mutsaers blijft dus onhelder. Dat doet er natuurlijk ook helemaal niet toe. Een goed boek als dit houdt alle opties open en kan op vele manieren gelezen worden, maar gelukkig niet als een autobiografie, of een pamflet.

Ik ga het binnenkort nog een keer lezen. Ik zet de CD “Lobster & Friend” van Anthony Coleman en Roy Nathanson op. Flesje ijskoude witte wijn erbij. Ik twijfel nog aan de hapjes, maar ik denk dat de oesters het toch zullen winnen van de tofu. Kreeft is echter uitgesloten.

 

***************************************