Films uit verre, onbekende landen worden hier in de regel uitgebracht onder de internationale, uiteraard Engelse titel. Als hij op een festival in première is gegaan, levert de distributeur soms ook de oorspronkelijke titel bij. Dit stukje gaat over The Girl with the Dragon Tattoo. Nee, dat zegt u niets. Män som hatar kvinnor dan? Niet echt, hè? Vooruit, nog één poging: Millennium: Mannen die vrouwen haten.

Natuurlijk! Deel 1 van de trilogie van auteur Stieg Larsson, die in 2004 overleed. De linker van die drie enorme stapels, die de bezoeker van de AKO het zicht op de rest van het assortiment ontnemen. Sinds de film is uitgebracht, staat Mannen die vrouwen haten op de eerste plaats in de Nederlandse top 60, gevolgd door De vrouw die met vuur speelde en het afsluitende Gerechtigheid.

Gegeven de enorme populariteit van de boeken, is de film op het eerste gezicht nogal zuinig uitgegaan. In drie weken heeft Mannen die vrouwen haten zo’n half miljoen euro opgebracht. Dat lijkt een schijntje vergeleken met de echte krakers van het moment als Harry Potter and the Half-Blood Prince (10 miljoen euro), Ice Age 3 (8 miljoen) en Angels & Demons (5,5 miljoen). Maar de distributeur denkt daar heel anders over. Volgens hem heeft in Nederland nooit eerder een Zweedse film (dus de kijkers moeten ondertitels lezen) zo veel succes gehad. In de eerste vertoningweek was de bezoekersdichtheid dermate overweldigend dat in allerijl het aantal zalen waar de film te zien was met vijf werd uitgebreid, een zeldzame gebeurtenis in het bioscoopwezen.

Mannen die vrouwen haten gaat over vergelding in allerlei soorten en maten. Journalist Mikael Blomkvist, uitgever van het blad Millennium, is in het dagelijkse leven een aimabel persoon, maar nu gaat het even wat minder. De rechter oordeelde zijn journalistieke aantijgingen tegen zakenman Hans-Erik Wennerström ongegrond en kwetsend en veroordeelde hem tot drie maanden cel. Mikael is ervan overtuigd dat hem een kunstje geflikt is, en denkt na over hoe hij Wennerström alsnog aan de schandpaal kan nagelen.

De gepensioneerde industrieel Henrik Vanger heeft de pest aan zijn familie. Ze liepen hem voor de voeten bij zijn bedrijf – waarin zij allen een of meer aandelen hebben – en zijn merendeels behept met een onaangenaam karakter. Het ergste is wel dat een van hen verantwoordelijk is voor de verdwijning van zijn nichtje Harriët, veertig jaar geleden. Tijdens de jaarlijkse familiebijeenkomst op een eilandje voor de kust was zij plotseling zoek en Henrik is ervan overtuigd dat hij de schuldige in eigen gelederen moet zoeken. Omdat politieonderzoek niets heeft opgeleverd, roept hij in zijn nadagen de hulp van Blomkvist in.

Lisbeth Salander tenslotte is een nerd en een geniaal hacker, gezegend met een fotografisch geheugen. Door traumatische gebeurtenissen in haar jeugd – wat er precies is voorgevallen wordt in een volgend deel onthuld – koestert ze een principieel wantrouwen jegens de medemens. Een enkele keer slaat dat om in angstaanjagende agressie. In een van de heftigste scènes toont regisseur Niels Arden Oplev hoe zij, na verkracht te zijn door haar curator, op creatieve wijze de rekening meer dan vereffent.

De film is om meerdere redenen interessant. Als misdaadverhaal steekt hij gunstig af bij de meeste actiethrillers die ons uit Hollywood bereiken. Denk aan de klonen van James Bond en Jason Bourne, of de eigentijdse politiefilm. De combinatie van eindeloze actiesequenties, springerige montage, een gammel scenario en plotwendingen die nauwelijks worden uitgelegd, maakt deze genres tot een avontuur dat de kijker nog meer uitput dan de hoofdpersoon. Mannen die vrouwen haten mist dat jachtige karakter, zonder dat het een dooie bedoening wordt. De film is niet alleen onderhoudend maar werkelijk spannend, zeker wanneer blijkt dat de schurk een psychopaat van de oude stempel is, wat het speurwerk van Mikael en zijn nieuwbakken assistente Lisbeth tot een levensgevaarlijke onderneming maakt.

Het meeste plezier – weet ik uit eigen ervaring – beleeft de bioscoopganger die het boek nog vers in zijn geheugen heeft. De scenaristen Nikolaj Arcel en Rasmus Heisterberg hebben de vele grote en kleine gebreken van de roman weggewerkt op een manier die criticasters uit het hart gegrepen zal zijn, zonder dat ze daarbij de Larsson-fans tegen de haren instrijken.

Hun meest radicale ingreep bestaat eruit dat ze van de drie verhaallijnen er twee zonder pardon hebben verwijderd. In het boek gaat het niet alleen om het oplossen van de verdwijning van Harriët, al worden daar veruit de meeste pagina’s aan gewijd. Even belangrijk zijn voor Larsson het reilen en zeilen van het blad Millennium na de juridische nederlaag van Mikael. Weg ermee, dachten de scenaristen, en brachten de opschudding in het krantenbedrijf terug tot een redactievergadering van een paar minuten.

Ook de zaak Wennerström wordt in het boek breed uitgemeten. Aan welke frauduleuze praktijken precies hij zich schuldig maakte, hoe door zijn toedoen de arme Mikael in de rechtzaal voor lul stond, en hoe onze helden, ieder op geheel eigen wijze, de schurk op een koekje van eigen deeg trakteerden. Dat kan beter, dachten Nikolaj en Rasmus. Zo krijgen we de wraak van Lisbeth nu te zien als epiloog, in een humoristische reeks ultrakorte beelden.

Komt het nog tot seks tussen de hoofdpersonen? Dat zou je toch mogen verwachten, al was het maar omdat daaruit blijkt dat Lisbeth inmiddels een beter en evenwichtiger mens is geworden. Dat vonden de scenaristen ook en ze besloten een streep te zetten door Mikaels overige seksuele escapades. Zo’n kwetsbaar meisje heeft een betrouwbare vriend nodig en niet een losgeslagen bosneuker. Enzovoort. Of het nu het lot van de moordenaar betreft of het moment waarop Lisbeth haar oude moeder in het verpleeghuis bezoekt, Arcel en Heisterberg maken het verhaal net iets logischer dan in het boek.

De lof die regisseur Niels Arden Oplev, Michael Nyqvist (Mikael) en vooral Noomi Rapace (Lisbeth) allerwegen is toegezwaaid, is volkomen terecht. Maar de hoofdprijs gaat naar Arcel en Heisterberg. Hun script is een regelrechte masterclass in hoe een onevenwichtige roman bewerkt kan worden tot een puntgave misdaadfilm. En in januari kunnen we al naar deel 2.