archiefvorig nr.lopend nr.

Nummer 5
Jaargang 17
12 december 2019
Beschouwingen > In de polder delen printen terug
Erfschuld Arie de Jong

1705BS ErfschuldOoit was ik gedeputeerde van Financiën, maar toen viel er een lijk uit de kast en heb ik ontslag genomen. Zo gaat dat in de politiek, je vervult een rol en ook als je niets af weet van een kwestie en het probleem is van voor jouw tijd, dan moet je de verantwoordelijkheid op je nemen. Anders zijn er altijd wel mensen bereid je weg te sturen. Zo gaat het natuurlijk niet altijd. Sommigen vallen over een bananenschil, anderen mogen bestuurder blijven met een hoop boter op hun hoofd.

Als een bestuurder direct verantwoordelijk is voor het probleem, dan valt het voor een gewone burger goed te begrijpen dat iemand moet opstappen. Als het gebeurt door wat een ander vóór je heeft gedaan, dan is het ongemakkelijk. En tot hoe ver terug gaat het verliezen van vertrouwen door iets van de voorgangers? Soms komt een zaak aan het licht die lang geleden tot grote fouten leidde, hoe lang draag je dat een huidige bestuurder na? Er bestaan geen regels voor, in de politiek wordt hier opportunistisch mee omgegaan. Net hoe het uitkomt, hoe de publiciteit ermee op de loop gaat, hoe belangrijk de betreffende bestuurder is.

In mijn geval: ik wist van niets, de beslissingen waren voor mijn tijd genomen, de kasbeheerder voerde een schaduwadministratie (en stak ook nog geld in eigen zak), maar dat zijn allemaal geen excuses. Want toen het allemaal aan het licht kwam en iedereen zich ermee ging bemoeien, was het onvermijdelijk om de verantwoordelijkheid te dragen. Erfschuld.

Als het over erfschuld gaat wordt de laatste tijd steeds meer opgerakeld. Het heeft iets besmettelijks. En er zijn heel wat misstanden geweest in het verleden. Ik geef een voorbeeld. Nederland heeft vlak na de oorlog huisgehouden in Indonesië. Deels was het een ‘normaal’ conflict tussen een kolonisator en een gekoloniseerd land dat in opstand kwam. Bij de zogeheten politionele acties zijn er excessen geweest, werden dorpen verwoest, opstandelingen zonder vorm van proces vermoord. Na lang wikken en wegen is door de Nederlandse regering erkend dat er fouten zijn gemaakt, zijn excuses aangeboden en zijn geldelijke compensaties toegekend aan nabestaanden. Dat duurde wel een halve eeuw voor het zo ver was.

In de Tweede Wereldoorlog (maar ook eerder) zijn Joodse burgers beroofd van kunstschatten (en andere eigendommen). Dergelijke roofkunst hangt nu bij particulieren en in musea. Al jaren geleden is er een commissie ingesteld die dergelijke roofkunst in Nederland zo goed mogelijk heeft geïnventariseerd en is nagegaan wat teruggegeven moest worden en aan wie. Omdat de mensen van wie is geroofd de oorlog vaak niet hebben overleefd en anders inmiddels overleden zijn, gaan de spullen naar een volgende of daaropvolgende generatie. De erfschuld wordt daarmee erkend en ‘opgelost’.

Maar er is veel meer roofkunst. De musea in Europa hangen vol met spullen die uit de voormalige koloniën komen, of bij opgravingen in Griekenland en het Midden-Oosten zijn meegenomen. Soms is er voor betaald, al is het maar aan grafschenders, meestal niet. Dus worden goederen teruggeëist. Wat te doen? Tot hoe lang kunnen dergelijke rechten nog gelden? Als je eenmaal spullen gaat teruggeven van meer dan een eeuw geleden, waarom zou het dan ook niet kunnen gaan om spullen van vier eeuwen geleden? In Madrid hangen schilderijen die de Spanjaarden uit de Nederlanden hebben geroofd. Terugeisen?

Als het gaat om erfschuld is er heel wat te doen rond de slavernij. Die werd anderhalve eeuw geleden afgeschaft door westerse landen (uitgebannen is slavernij daarmee niet, die is er nog steeds) en nu roeren nakomelingen zich rond de kwestie: excuses zijn niet genoeg, de geleden schade moet vergoed worden. Op het eerste oog zit daar wel wat in, hoewel: wie nu leeft is vier, vijf, zes, soms zeven generaties verder. Het is wat vreemd om nu nog te beweren dat iemand schade ondervindt van wat meer dan anderhalve eeuw geleden gebeurde en met de ogen van nu zwaar fout was. Praktisch is het ook niet te doen en dan bedoel ik niet de onneembare optelsom van veronderstelde geschatte schade. In de Verenigde Staten worden door activisten bedragen geëist die twee maal het jaarlijkse nationale inkomen zijn, onmogelijk op te brengen. En dan: wie krijgt wat? Niet iedereen stamt in rechte lijn van slaven af, tussendoor zijn er getrouwd met anderen. En als ik nu mijn vinger opsteek en meldt dat mijn voorvaderen altijd uitgebuit zijn en nooit wat verdiend hebben aan de ellende van anderen? Zulke discussies zijn vruchteloos, je komt er niet uit, blijft met frustraties achter.

Soms moet je gewoon ergens een punt achter zetten. Concluderen dat het fout was, maar te lang geleden om daar nog ruzie over te maken.

-------
Het plaatje is van Henk Klaren


© 2019 Arie de Jong meer Arie de Jong - meer "In de polder" -
Beschouwingen > In de polder
Erfschuld Arie de Jong
1705BS ErfschuldOoit was ik gedeputeerde van Financiën, maar toen viel er een lijk uit de kast en heb ik ontslag genomen. Zo gaat dat in de politiek, je vervult een rol en ook als je niets af weet van een kwestie en het probleem is van voor jouw tijd, dan moet je de verantwoordelijkheid op je nemen. Anders zijn er altijd wel mensen bereid je weg te sturen. Zo gaat het natuurlijk niet altijd. Sommigen vallen over een bananenschil, anderen mogen bestuurder blijven met een hoop boter op hun hoofd.

Als een bestuurder direct verantwoordelijk is voor het probleem, dan valt het voor een gewone burger goed te begrijpen dat iemand moet opstappen. Als het gebeurt door wat een ander vóór je heeft gedaan, dan is het ongemakkelijk. En tot hoe ver terug gaat het verliezen van vertrouwen door iets van de voorgangers? Soms komt een zaak aan het licht die lang geleden tot grote fouten leidde, hoe lang draag je dat een huidige bestuurder na? Er bestaan geen regels voor, in de politiek wordt hier opportunistisch mee omgegaan. Net hoe het uitkomt, hoe de publiciteit ermee op de loop gaat, hoe belangrijk de betreffende bestuurder is.

In mijn geval: ik wist van niets, de beslissingen waren voor mijn tijd genomen, de kasbeheerder voerde een schaduwadministratie (en stak ook nog geld in eigen zak), maar dat zijn allemaal geen excuses. Want toen het allemaal aan het licht kwam en iedereen zich ermee ging bemoeien, was het onvermijdelijk om de verantwoordelijkheid te dragen. Erfschuld.

Als het over erfschuld gaat wordt de laatste tijd steeds meer opgerakeld. Het heeft iets besmettelijks. En er zijn heel wat misstanden geweest in het verleden. Ik geef een voorbeeld. Nederland heeft vlak na de oorlog huisgehouden in Indonesië. Deels was het een ‘normaal’ conflict tussen een kolonisator en een gekoloniseerd land dat in opstand kwam. Bij de zogeheten politionele acties zijn er excessen geweest, werden dorpen verwoest, opstandelingen zonder vorm van proces vermoord. Na lang wikken en wegen is door de Nederlandse regering erkend dat er fouten zijn gemaakt, zijn excuses aangeboden en zijn geldelijke compensaties toegekend aan nabestaanden. Dat duurde wel een halve eeuw voor het zo ver was.

In de Tweede Wereldoorlog (maar ook eerder) zijn Joodse burgers beroofd van kunstschatten (en andere eigendommen). Dergelijke roofkunst hangt nu bij particulieren en in musea. Al jaren geleden is er een commissie ingesteld die dergelijke roofkunst in Nederland zo goed mogelijk heeft geïnventariseerd en is nagegaan wat teruggegeven moest worden en aan wie. Omdat de mensen van wie is geroofd de oorlog vaak niet hebben overleefd en anders inmiddels overleden zijn, gaan de spullen naar een volgende of daaropvolgende generatie. De erfschuld wordt daarmee erkend en ‘opgelost’.

Maar er is veel meer roofkunst. De musea in Europa hangen vol met spullen die uit de voormalige koloniën komen, of bij opgravingen in Griekenland en het Midden-Oosten zijn meegenomen. Soms is er voor betaald, al is het maar aan grafschenders, meestal niet. Dus worden goederen teruggeëist. Wat te doen? Tot hoe lang kunnen dergelijke rechten nog gelden? Als je eenmaal spullen gaat teruggeven van meer dan een eeuw geleden, waarom zou het dan ook niet kunnen gaan om spullen van vier eeuwen geleden? In Madrid hangen schilderijen die de Spanjaarden uit de Nederlanden hebben geroofd. Terugeisen?

Als het gaat om erfschuld is er heel wat te doen rond de slavernij. Die werd anderhalve eeuw geleden afgeschaft door westerse landen (uitgebannen is slavernij daarmee niet, die is er nog steeds) en nu roeren nakomelingen zich rond de kwestie: excuses zijn niet genoeg, de geleden schade moet vergoed worden. Op het eerste oog zit daar wel wat in, hoewel: wie nu leeft is vier, vijf, zes, soms zeven generaties verder. Het is wat vreemd om nu nog te beweren dat iemand schade ondervindt van wat meer dan anderhalve eeuw geleden gebeurde en met de ogen van nu zwaar fout was. Praktisch is het ook niet te doen en dan bedoel ik niet de onneembare optelsom van veronderstelde geschatte schade. In de Verenigde Staten worden door activisten bedragen geëist die twee maal het jaarlijkse nationale inkomen zijn, onmogelijk op te brengen. En dan: wie krijgt wat? Niet iedereen stamt in rechte lijn van slaven af, tussendoor zijn er getrouwd met anderen. En als ik nu mijn vinger opsteek en meldt dat mijn voorvaderen altijd uitgebuit zijn en nooit wat verdiend hebben aan de ellende van anderen? Zulke discussies zijn vruchteloos, je komt er niet uit, blijft met frustraties achter.

Soms moet je gewoon ergens een punt achter zetten. Concluderen dat het fout was, maar te lang geleden om daar nog ruzie over te maken.

-------
Het plaatje is van Henk Klaren
© 2019 Arie de Jong
powered by CJ2