 |
|
|
|
|
 |
 |
archiefvorig nr.lopend nr. |
 |
|
 |
 |
Nummer 13 Jaargang 14 27 april 2017 |
 |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
 |
|
 |
|||||||||||||||||||||||||||
| Vermaak en Genot > De wereldliteratuur roept | ||||
| Erich Maria Remarque | Katharina Kouwenhoven | |||
 Erich Maria Remarque (EMR, 1898 – 1970) is wereldberoemd door zijn roman Van het Westelijk Front geen Nieuws, maar hij heeft meer boeken geschreven.Onder de poort bij mij om de hoek, die naar de openbare binnentuin leidt, bevinden zich inmiddels een flink aantal boekenkasten, waar buurtbewoners hun overtollige boeken naar toe brengen. Daar trof ik van EMR een trilogie in één band, waarin Van het Westelijk Front, De Weg Terug en Drie Kameraden zijn opgenomen. Vreemd is dat niet, want deze drie boeken hebben betrekking op dezelfde groep mensen, inclusief de auteur, tijdens, direct na en wat langer na de eerste wereldoorlog. In Van het Westelijk Front meldt een klas middelbare scholieren zich na het eindexamen in 1917 als vrijwilliger bij het leger. Ze worden naar de loopgraven aan het Westelijk Front gezonden. Die loopgravenoorlog is dan al drie jaar bezig zonder dat er veel schot in zit. De soldaten zitten niet permanent in die loopgraven. Hun verblijf aldaar wordt afgewisseld met langere periodes weg van het front, alwaar ze zich suf vervelen. Oorlogshandelingen blijken vooral te bestaan uit wachten. In de loopgraven loert aan alle kanten gevaar: beschietingen, bommen, gas en aanvallen van de vijand. Zo nu en dan krijgen de soldaten een week verlof om het thuisfront te bezoeken. Daar doet zich een zeer vervreemdende situatie voor als de hoofdpersoon terugkeert naar zijn jongenskamer. Hij heeft geen enkele voeling meer met de jongen die hij tot voor kort nog was. En hij kan zijn gevoelens met niemand delen, want zijn nieuwe leven is volstrekt onvoorstelbaar. Hij raakt later zelf gewond en kan dan naar huis, maar de klas is inmiddels flink uitgedund. In De Weg Terug is de oorlog beëindigd en keren de overlevenden, zij het niet altijd in de vorm waarin ze zijn vertrokken, terug naar huis om hun oude leven weer op te pakken. Scholieren hebben zo’n oud leven echter niet en zij moeten dus een nieuw leven beginnen, maar wat moeten ze doen? Met Duitsland is het slecht gesteld: er is voedselschaarste, werkloosheid en politieke onrust. De hoofdpersoon besluit een opleiding tot onderwijzer te volgen en na die opleiding werkt hij een jaar op een lagere school. Langer houdt hij het niet uit. Daarna volgt het ene na het andere baantje. De meeste oud-soldaten kunnen moeilijk hun draai vinden. Sommigen keren terug naar het leger om zich te laten opsluiten in een kazerne. Contact met mensen die niet gevochten hebben is bijna onmogelijk en de oud-klasgenoten klitten aan elkaar, terwijl het drankgebruik toeneemt. In Drie Kameraden zijn we weer een paar jaar verder. De situatie in Duitsland wordt steeds slechter en de werkloosheid heeft een record bereikt. De hoofdpersoon bezit met twee kameraden uit de oorlog een garage die niet erg goed loopt. Ze wonen op uitgewoonde, gemeubileerde kamers en brengen hun vrije tijd voornamelijk in de kroeg door. Twee flessen rum of cognac per dag is geen uitzondering meer. Een van de drie bezit een sportwagen, die ze samen hebben opgeknapt, en rijdt daar races mee. Ze schaffen een taxi aan om bij te verdienen. De hoofdpersoon verwerft zich extra inkomsten als barpianist. In zijn situatie komt verandering als hij een vrouw ontmoet waarmee het klikt. Ze beginnen een onzekere relatie, want deze vrouw is vaak ziek en moet opgenomen worden in een sanatorium in Zwitserland. Er is geen geld om haar regelmatig te bezoeken. De garage gaat failliet en hij reist af naar Zwitserland, waar het onvermijdelijke gebeurt. Deze EMR-trilogie geeft een haarscherp beeld van wat wij tegenwoordig kennen als posttraumatische stress, een fenomeen dat in de twee wereldoorlogen nog onbekend was. De symptomen ervan waren er toen natuurlijk ook, maar werden vaak afgedaan als simulatie en lafheid. Van erkenning en hulp was geen sprake. Voor soldaten die nu naar oorlogsgebieden geweest zijn staan bij terugkomst de traumateams al klaar en men is verbaasd als ze géén tekenen van posttraumatische stress vertonen. De veteranen van WO1 en WO2 moesten hun problemen zelf opknappen en dat deden ze vooral met drank. Een normaal leven konden ze eigenlijk nooit meer leiden. EMR maakte op indrukwekkende wijze, en als een van de eersten, duidelijk hoe zo’n oorlog het leven van een hele generatie jongemannen verziekt. We weten het inmiddels allemaal en gaan er gewoon mee door. De boeken van EMR zijn nog steeds zeer lezenswaardig. Je zou er pacifist van worden. Overigens .... hij heeft nog een paar boeken geschreven. Een aardige bijkomstigheid over EMR is dat hij praktisch alleen maar verhoudingen heeft gehad met actrices en filmsterren: Hedy Lamar, Dolores del Rio, Marlene Dietrich, Greta Garbo en zijn 2e vrouw Paulette Goddard. Een lijstje om U tegen te zeggen. ------- Het plaatje is van Katharina Kouwenhoven |
||||
| © 2017 Katharina Kouwenhoven | ||||
|
|
|
||
|
powered by CJ2 | |||