archiefvorig nr.lopend nr.

Nummer 2
Jaargang 14
27 oktober 2016
Beschouwingen > Het leven zelf delen printen terug
Smaak, geur of herinnering? Frits Hoorweg

1402BS SmaakHet kan de vaste lezers nauwelijks ontgaan zijn: eind april van dit jaar heb ik een hartoperatie ondergaan. Er zijn vijf omleidingen aangelegd en, omdat de boel toch open moest, hebben ze m’n enigszins verkalkte aortaklep ook maar vervangen.

De resultaten zijn verbluffend kan ik nu, zes maanden later, vaststellen. Mijn conditie was de laatste jaren zienderogen achteruitgaan, desalniettemin was ik erin geslaagd dat niet bewust op te merken. Mijn echtgenote klaagde regelmatig over mijn wandeltempo, maar ik wist mijzelf wijs te maken dat zij zich bovenmatig haastte. Misschien is zelfbedrog wel onze tweede natuur.

Vóór de zegenrijke effecten van de operatie tot mij doordrongen moesten er wel de nodige naweeën overwonnen worden. Allerlei dingen die open gezaagd of uiteen geknipt zijn moeten weer aaneen groeien en dat voel je! Vervolgens moet dat aaneengegroeide spul opgerekt worden om het mogelijk te maken je weer normaal te bewegen. Afijn dat is gelukt, dankzij de fysiotherapeute om te beginnen en door vervolgens ijverig gymnastiek te doen en veel te fietsen. De arbeid die daarna op mij lag te wachten in de ernstig verwilderde tuin bij ons zomerhuisje deed ook wonderen.

Dat is dus allemaal goed gegaan en, voor mij niet onbelangrijk, ik snap ongeveer wat er gebeurd is. Er is echter één nawee waar dat laatste niet voor geldt. Na de operatie was mijn smaak weg. Mij werd uitgelegd dat er twee mogelijke oorzaken waren: de langdurige narcose en de buis die tijdens de operatie in m’n keel was gestopt. De opbeurende tekst waarmee deze mededeling gepaard ging was: ‘meestal gaat het over’, gevolgd door: ‘wel goed eten hoor, want u moet aansterken!’

Gelukkig is mijn smaak inderdaad geleidelijk teruggekomen. Al heb ik de indruk dat het recuperatieproces nog steeds niet helemaal voltooid is. Nog steeds overkomt het me dat ik iets in mijn mond steek en vervolgens denk: ‘Hè, dit vond ik toch vroeger lekker?’ Maar tot op heden zijn dat tegenslagen geweest die later weer werden overwonnen.

Vervelend blijft wel dat het nauwelijks mogelijk is mensen uit te leggen wat ik heb ervaren. ‘Wat proef je nou nog wel en wat niet?’, werd me wel gevraagd. Vrij snel lukte het mij weer om zoet en zout enigszins te onderscheiden. Al komt hier meteen twijfel om de hoek. Wat je denkt te proeven wordt in niet onbelangrijke mate bepaald door wat je ziet en voelt (de substantie die je mond in gaat) en de herinneringen1402BS Sacks die dat oproept. Meestal stond ik dus met mijn mond vol tanden als mij zo’n vraag werd gesteld.

Maar goed, voor wat mijn waarneming waard is: de primaire smaken als zoet, zuur, zout en bitter kwamen het eerst terug. Ik heb geen dagboek bijgehouden, maar laten we maar zeggen dat dat na twee tot drie weken het geval was. Niet van de ene op de andere dag, maar toch in een betrekkelijk korte tijd.
Zoals u waarschijnlijk wel weet is het meeste wat wij smaak noemen eigenlijk reuk. Dat geldt voor alles wat ‘subtieler’ is dan de genoemde primaire smaken. Daarvoor gold dat de terugkeer ervan langer op zich liet wachten en dat het zo geleidelijk ging dat ik het patroon helemaal niet kan beschrijven. Zegt die geleidelijkheid iets over de oorzaak van het probleem?

Je zou denken dat alleen (of vooral) de primaire smaakbeleving gevoelig is voor beschadigingen in je keel. Wat overbleef moet dan toch ergens anders door zijn veroorzaakt. De narcose? Aanvankelijk dacht ik: als het probleem daardoor veroorzaakt is moet er gewoon een knop in mijn hoofd worden omgezet. Maar als dat het geval zou zijn geweest, zou ook de meer subtiele smaak (reuk) betrekkelijk abrupt moeten zijn teruggekeerd. Toch?! Nou dat was dus niet het geval.
Afijn, ik kom er gewoon niet uit. Moet er meer onderzoek worden gedaan?

Ik meende mij te herinneren er wel eens iets over gelezen te hebben bij Oliver Sacks. Na enig zoeken bleek dat in Hoofdstuk 18 te zijn van ‘The man who mistook his wife for a hat’. In een toegift op dat hoofdstuk wordt iemand ten tonele gevoerd die bij een zwaar ongeluk een hoofdwond heeft opgelopen en daardoor zijn smaak volledig kwijt is. Wie schetst de verbazing van de artsen als deze patiënt na verloop van enige tijd melding doet van een zekere terugkeer ervan. De koffie bevalt hem weer beter en de geur van z’n pijp veroorzaakt ook een prettige sensatie. De artsen begrijpen er niets van en onderwerpen hem aan een rigoureuze test.
Die wijst uit dat er van een terugkeer van smaak of geur geen sprake is. De sensaties die hij ondergaat moeten het gevolg zijn van herinneringen die opgewekt worden door de aanblik van een kop koffie en het geluid van een pijp die opgestoken wordt.

Bij deze leg ik graag vast dat ik geen prijs stel op zo’n test! Ik heb besloten dit onderzoek te staken en mijn illusies te koesteren, als het dat zijn.

------
Het plaatje is gemaakt door Henk Klaren


© 2016 Frits Hoorweg meer Frits Hoorweg - meer "Het leven zelf" -
Beschouwingen > Het leven zelf
Smaak, geur of herinnering? Frits Hoorweg
1402BS SmaakHet kan de vaste lezers nauwelijks ontgaan zijn: eind april van dit jaar heb ik een hartoperatie ondergaan. Er zijn vijf omleidingen aangelegd en, omdat de boel toch open moest, hebben ze m’n enigszins verkalkte aortaklep ook maar vervangen.

De resultaten zijn verbluffend kan ik nu, zes maanden later, vaststellen. Mijn conditie was de laatste jaren zienderogen achteruitgaan, desalniettemin was ik erin geslaagd dat niet bewust op te merken. Mijn echtgenote klaagde regelmatig over mijn wandeltempo, maar ik wist mijzelf wijs te maken dat zij zich bovenmatig haastte. Misschien is zelfbedrog wel onze tweede natuur.

Vóór de zegenrijke effecten van de operatie tot mij doordrongen moesten er wel de nodige naweeën overwonnen worden. Allerlei dingen die open gezaagd of uiteen geknipt zijn moeten weer aaneen groeien en dat voel je! Vervolgens moet dat aaneengegroeide spul opgerekt worden om het mogelijk te maken je weer normaal te bewegen. Afijn dat is gelukt, dankzij de fysiotherapeute om te beginnen en door vervolgens ijverig gymnastiek te doen en veel te fietsen. De arbeid die daarna op mij lag te wachten in de ernstig verwilderde tuin bij ons zomerhuisje deed ook wonderen.

Dat is dus allemaal goed gegaan en, voor mij niet onbelangrijk, ik snap ongeveer wat er gebeurd is. Er is echter één nawee waar dat laatste niet voor geldt. Na de operatie was mijn smaak weg. Mij werd uitgelegd dat er twee mogelijke oorzaken waren: de langdurige narcose en de buis die tijdens de operatie in m’n keel was gestopt. De opbeurende tekst waarmee deze mededeling gepaard ging was: ‘meestal gaat het over’, gevolgd door: ‘wel goed eten hoor, want u moet aansterken!’

Gelukkig is mijn smaak inderdaad geleidelijk teruggekomen. Al heb ik de indruk dat het recuperatieproces nog steeds niet helemaal voltooid is. Nog steeds overkomt het me dat ik iets in mijn mond steek en vervolgens denk: ‘Hè, dit vond ik toch vroeger lekker?’ Maar tot op heden zijn dat tegenslagen geweest die later weer werden overwonnen.

Vervelend blijft wel dat het nauwelijks mogelijk is mensen uit te leggen wat ik heb ervaren. ‘Wat proef je nou nog wel en wat niet?’, werd me wel gevraagd. Vrij snel lukte het mij weer om zoet en zout enigszins te onderscheiden. Al komt hier meteen twijfel om de hoek. Wat je denkt te proeven wordt in niet onbelangrijke mate bepaald door wat je ziet en voelt (de substantie die je mond in gaat) en de herinneringen1402BS Sacks die dat oproept. Meestal stond ik dus met mijn mond vol tanden als mij zo’n vraag werd gesteld.

Maar goed, voor wat mijn waarneming waard is: de primaire smaken als zoet, zuur, zout en bitter kwamen het eerst terug. Ik heb geen dagboek bijgehouden, maar laten we maar zeggen dat dat na twee tot drie weken het geval was. Niet van de ene op de andere dag, maar toch in een betrekkelijk korte tijd.
Zoals u waarschijnlijk wel weet is het meeste wat wij smaak noemen eigenlijk reuk. Dat geldt voor alles wat ‘subtieler’ is dan de genoemde primaire smaken. Daarvoor gold dat de terugkeer ervan langer op zich liet wachten en dat het zo geleidelijk ging dat ik het patroon helemaal niet kan beschrijven. Zegt die geleidelijkheid iets over de oorzaak van het probleem?

Je zou denken dat alleen (of vooral) de primaire smaakbeleving gevoelig is voor beschadigingen in je keel. Wat overbleef moet dan toch ergens anders door zijn veroorzaakt. De narcose? Aanvankelijk dacht ik: als het probleem daardoor veroorzaakt is moet er gewoon een knop in mijn hoofd worden omgezet. Maar als dat het geval zou zijn geweest, zou ook de meer subtiele smaak (reuk) betrekkelijk abrupt moeten zijn teruggekeerd. Toch?! Nou dat was dus niet het geval.
Afijn, ik kom er gewoon niet uit. Moet er meer onderzoek worden gedaan?

Ik meende mij te herinneren er wel eens iets over gelezen te hebben bij Oliver Sacks. Na enig zoeken bleek dat in Hoofdstuk 18 te zijn van ‘The man who mistook his wife for a hat’. In een toegift op dat hoofdstuk wordt iemand ten tonele gevoerd die bij een zwaar ongeluk een hoofdwond heeft opgelopen en daardoor zijn smaak volledig kwijt is. Wie schetst de verbazing van de artsen als deze patiënt na verloop van enige tijd melding doet van een zekere terugkeer ervan. De koffie bevalt hem weer beter en de geur van z’n pijp veroorzaakt ook een prettige sensatie. De artsen begrijpen er niets van en onderwerpen hem aan een rigoureuze test.
Die wijst uit dat er van een terugkeer van smaak of geur geen sprake is. De sensaties die hij ondergaat moeten het gevolg zijn van herinneringen die opgewekt worden door de aanblik van een kop koffie en het geluid van een pijp die opgestoken wordt.

Bij deze leg ik graag vast dat ik geen prijs stel op zo’n test! Ik heb besloten dit onderzoek te staken en mijn illusies te koesteren, als het dat zijn.

------
Het plaatje is gemaakt door Henk Klaren
© 2016 Frits Hoorweg
powered by CJ2