archiefvorig nr.lopend nr.

Nummer 12
Jaargang 12
9 april 2015
Beschouwingen > Beelden uit soberder tijden delen printen terug
Gestamp van Staal Peter Schröder

1212BS Staal1Middelpunt van de industrialisatie?
Het is mooi dat de programma’s en tentoonstellingen rond De IJzeren Eeuw zijn toegespitst op de Nederlandse industrialisatie. Maar laten we niet vergeten dat die 18e IJzeren Eeuw in de eerste plaats een Britse eeuw was. Sterk versimpeld: In de 17e eeuw was de Republiek het commerciële centrum van de wereld, om daaraan te verdienen was de agressieve bescherming van een oorlogsvloot nodig, de Heren van de Republiek vonden dat te duur en zo droogde de Nederlandse handel op en werd in de 18e eeuw het Verenigd Koninkrijk het wereldhandelscentrum.

Wel was Amsterdam nog steeds de bankier van de (Britse) wereldhandel. Als het gaat om mijnbouw en zware industrie in de 19e eeuw waren de Belgen ‘ons’ nog ongeveer een halve eeuw voor. Vandaag is de rol van de Britse industrie sterk gekrompen, maar is de Londense City nog steeds een belangrijk financiële centrum van de wereld. In de 19e eeuw was Engeland de baas dankzij zijn exploderende industrie. Engeland zou weer de boot missen met opkomende chemie die in de 20e eeuw vooral in Duitsland zou bloeien. Toe maar, wat een omvattende wereldgeschiedenis samengevat in een paar veel te stellige kreten.

Morsig proletariaat
Achteraf kunnen we nog zoveel lezen over de gruwelijke uitbuiting van het Britse industrieproletariaat (‘The Great Unwashed’, uitdrukking niet gemunt door Koningin Victoria, maar door romancier en toneelschrijver Edward Bulwer-Lytton), maar we kunnen (achteraf) toch niet anders dan nog meer onder de indruk zijn van de opzienbarende prestaties van de Britse industrie en zijn ingenieurs. De Leunstoellezer heeft mij al vaker de loftrompet horen steken over de daden van de helden van de 19e eeuw*.

Nu een mooie gelegenheid om iets in te halen: destijds geen plaatjes van de werken van Brunel en ook niet van ‘de man achter de werken’, daarom nu die iconische foto van Brunel voor de enorme kettingen waarmee het door Brunel ontworpen reuzenschip ‘The Great Eastern’ in 1857 te water werd gelaten. Wat een prachtige foto! Een zelfverzekerde man in driedelig kostuum met een sigaartje in de mond, hoge hoed op het hoofd, achteloos leunend  tegen die muur van kettingen. Keurige kleren, maar hier geheel  verslonsd en vervuild, alsof hij er net mee uit een modderige tunnel is gekropen. En dat in het vormelijke Verenigd Koninkrijk. (zie postkaart 1) Wat is dat voor prachtige arrogante pose van iemand die zich met eigen hersens en handen heeft opgewerkt tot de  Koning van zijn zelfgeschapen Wereld van  IJzer! (De foto is van Robert Howlett en wordt bewaard in het Victoria and Albert Museum in Londen).

Sprietige mensjes van Lowry
Brunel was een solide, extraverte verschijning die midden in het 19e eeuwse leven stond. Vergeleken met hem was de schilder Laurence Stephen Lowry een teruggetrokken kasplantje. Meestal zien we echte foto’s en tekeningen van 19e eeuws industrieel Engeland waarop een grauwe, rokerige wereld te zien is; de wereld van Dickens. Tot in de jaren 50 van de 20ew eeuw waren de mijn/industrie streken als de Borinage in België en Picardië in Noord Frankrijk en Metz of Thionville nog bedekt door een dikke laag smerig roet. Somberheid ten top. (vandaag ziet het er wat natuurlijker uit in wat verworden is tot zgn. ‘rustbelts’ van een failliete industrie). In dezelfde tijd van de verdwijning van dat industrieel erfgoed, ging in de vergane industriële glorie van Het Verenigd Koninkrijk een schilder aan het werk (40 jaar lang) om energiek het bestaande industriële landschap op een heel persoonlijke en afwijkende manier in beeld te brengen. De schilder heette Laurence Stephen Lowry (1 november 1887 Stretford Lancashire (10.000 holes?) – 23 februari 1976, idem). Lowry gebruikte in zijn werk veel kleur en zette kleurrijke huisjes en fabrieken mooi contrastrijk  af tegen de zwarte rook en smook. Tussen de huisjes en de fabrieken liepen sprieterige mensen rond. (zie postkaart 2.) Die sprieten worden in het VK vaak aangeduid als matchstick men. Met deze term worden in het VK bedriegers en scharrelaars aangeduid, maar dat is weer een heel ander verhaal, ‘Pictures of Matchstick Men’, een van de eerste hits van de Britse Rock groep Status Quo, is een eerbetoon aan Lowry.

Kluizenaar?
Terug naar Lowry: hij leidde een weinig benijdenswaardig leven: vader was een kleurloze man die de kost verdiende met eenvoudig kantoorwerk, moeder was een bedlegerige tiran die Lowry stevig inwreef dat hij nergens voor deugde dan voor1212BS Staal2 een eenvoudig baantje met het ophalen van huurpenningen voor een onroerend goed bedrijf. Maar buiten kantooruren volgde hij schildercursussen en maakte hij bijna in het geheim zijn schilderijen, vrijwel steeds van industriestreken en industriesteden. Een sombere schilder maakte melancholieke schilderijen, maar Lowry was ook wel gefascineerd door de alom voortschrijdende mechanisering. Bekendheid en Roem kwamen vanaf 1945 en in 1962 besloot Lowry zijn carrière als Senior Acedamician van de Royal Academy of Arts.

Hij kreeg een eigen museum en rond zijn werk werden festivals georganiseerd (op de kunstmarkt haalde hij prijzen rond het miljoen pond). Meestal wordt Lowry’s werk gekenschetst als naïef. Hoe dan ook roept Lowry met zijn gestileerde landschappen met kleine mensjes tussen de grote gebouwen een verrassend authentiek beeld op van Pendlebury (zie postkaart 2) en omgeving. In Nederland is werk van Lowry niet te zien. In Londen heeft de Tate gallery een forse collectie Lowry, maar ook daar is nauwelijks iets van hem ‘op zaal’ te zien.

*Denk aan:
http://www.deleunstoel.nl/artikel.php?artikel_id=1747 
http://www.deleunstoel.nl/artikel.php?artikel_id=1212 
http://www.deleunstoel.nl/artikel.php?artikel_id=2544
En sta vooral even langer stil bij het leven van Isambard Kingdom Brunel (Portsmouth 1806 - London 1859) de beroemdste Brit na Churchill:
http://www.deleunstoel.nl/artikel.php?artikel_id=1791

------------------------------------------------------------
De plaatjes komen uit de collectie van de schrijver
--------------------------------------------------
Bestel uw boeken, CD's en nog veel meer
bij bolcom, via de banner rechts.
Dan steunt u De Leunstoel!


© 2015 Peter Schröder meer Peter Schröder - meer "Beelden uit soberder tijden" -
Beschouwingen > Beelden uit soberder tijden
Gestamp van Staal Peter Schröder
1212BS Staal1Middelpunt van de industrialisatie?
Het is mooi dat de programma’s en tentoonstellingen rond De IJzeren Eeuw zijn toegespitst op de Nederlandse industrialisatie. Maar laten we niet vergeten dat die 18e IJzeren Eeuw in de eerste plaats een Britse eeuw was. Sterk versimpeld: In de 17e eeuw was de Republiek het commerciële centrum van de wereld, om daaraan te verdienen was de agressieve bescherming van een oorlogsvloot nodig, de Heren van de Republiek vonden dat te duur en zo droogde de Nederlandse handel op en werd in de 18e eeuw het Verenigd Koninkrijk het wereldhandelscentrum.

Wel was Amsterdam nog steeds de bankier van de (Britse) wereldhandel. Als het gaat om mijnbouw en zware industrie in de 19e eeuw waren de Belgen ‘ons’ nog ongeveer een halve eeuw voor. Vandaag is de rol van de Britse industrie sterk gekrompen, maar is de Londense City nog steeds een belangrijk financiële centrum van de wereld. In de 19e eeuw was Engeland de baas dankzij zijn exploderende industrie. Engeland zou weer de boot missen met opkomende chemie die in de 20e eeuw vooral in Duitsland zou bloeien. Toe maar, wat een omvattende wereldgeschiedenis samengevat in een paar veel te stellige kreten.

Morsig proletariaat
Achteraf kunnen we nog zoveel lezen over de gruwelijke uitbuiting van het Britse industrieproletariaat (‘The Great Unwashed’, uitdrukking niet gemunt door Koningin Victoria, maar door romancier en toneelschrijver Edward Bulwer-Lytton), maar we kunnen (achteraf) toch niet anders dan nog meer onder de indruk zijn van de opzienbarende prestaties van de Britse industrie en zijn ingenieurs. De Leunstoellezer heeft mij al vaker de loftrompet horen steken over de daden van de helden van de 19e eeuw*.

Nu een mooie gelegenheid om iets in te halen: destijds geen plaatjes van de werken van Brunel en ook niet van ‘de man achter de werken’, daarom nu die iconische foto van Brunel voor de enorme kettingen waarmee het door Brunel ontworpen reuzenschip ‘The Great Eastern’ in 1857 te water werd gelaten. Wat een prachtige foto! Een zelfverzekerde man in driedelig kostuum met een sigaartje in de mond, hoge hoed op het hoofd, achteloos leunend  tegen die muur van kettingen. Keurige kleren, maar hier geheel  verslonsd en vervuild, alsof hij er net mee uit een modderige tunnel is gekropen. En dat in het vormelijke Verenigd Koninkrijk. (zie postkaart 1) Wat is dat voor prachtige arrogante pose van iemand die zich met eigen hersens en handen heeft opgewerkt tot de  Koning van zijn zelfgeschapen Wereld van  IJzer! (De foto is van Robert Howlett en wordt bewaard in het Victoria and Albert Museum in Londen).

Sprietige mensjes van Lowry
Brunel was een solide, extraverte verschijning die midden in het 19e eeuwse leven stond. Vergeleken met hem was de schilder Laurence Stephen Lowry een teruggetrokken kasplantje. Meestal zien we echte foto’s en tekeningen van 19e eeuws industrieel Engeland waarop een grauwe, rokerige wereld te zien is; de wereld van Dickens. Tot in de jaren 50 van de 20ew eeuw waren de mijn/industrie streken als de Borinage in België en Picardië in Noord Frankrijk en Metz of Thionville nog bedekt door een dikke laag smerig roet. Somberheid ten top. (vandaag ziet het er wat natuurlijker uit in wat verworden is tot zgn. ‘rustbelts’ van een failliete industrie). In dezelfde tijd van de verdwijning van dat industrieel erfgoed, ging in de vergane industriële glorie van Het Verenigd Koninkrijk een schilder aan het werk (40 jaar lang) om energiek het bestaande industriële landschap op een heel persoonlijke en afwijkende manier in beeld te brengen. De schilder heette Laurence Stephen Lowry (1 november 1887 Stretford Lancashire (10.000 holes?) – 23 februari 1976, idem). Lowry gebruikte in zijn werk veel kleur en zette kleurrijke huisjes en fabrieken mooi contrastrijk  af tegen de zwarte rook en smook. Tussen de huisjes en de fabrieken liepen sprieterige mensen rond. (zie postkaart 2.) Die sprieten worden in het VK vaak aangeduid als matchstick men. Met deze term worden in het VK bedriegers en scharrelaars aangeduid, maar dat is weer een heel ander verhaal, ‘Pictures of Matchstick Men’, een van de eerste hits van de Britse Rock groep Status Quo, is een eerbetoon aan Lowry.

Kluizenaar?
Terug naar Lowry: hij leidde een weinig benijdenswaardig leven: vader was een kleurloze man die de kost verdiende met eenvoudig kantoorwerk, moeder was een bedlegerige tiran die Lowry stevig inwreef dat hij nergens voor deugde dan voor1212BS Staal2 een eenvoudig baantje met het ophalen van huurpenningen voor een onroerend goed bedrijf. Maar buiten kantooruren volgde hij schildercursussen en maakte hij bijna in het geheim zijn schilderijen, vrijwel steeds van industriestreken en industriesteden. Een sombere schilder maakte melancholieke schilderijen, maar Lowry was ook wel gefascineerd door de alom voortschrijdende mechanisering. Bekendheid en Roem kwamen vanaf 1945 en in 1962 besloot Lowry zijn carrière als Senior Acedamician van de Royal Academy of Arts.

Hij kreeg een eigen museum en rond zijn werk werden festivals georganiseerd (op de kunstmarkt haalde hij prijzen rond het miljoen pond). Meestal wordt Lowry’s werk gekenschetst als naïef. Hoe dan ook roept Lowry met zijn gestileerde landschappen met kleine mensjes tussen de grote gebouwen een verrassend authentiek beeld op van Pendlebury (zie postkaart 2) en omgeving. In Nederland is werk van Lowry niet te zien. In Londen heeft de Tate gallery een forse collectie Lowry, maar ook daar is nauwelijks iets van hem ‘op zaal’ te zien.

*Denk aan:
http://www.deleunstoel.nl/artikel.php?artikel_id=1747 
http://www.deleunstoel.nl/artikel.php?artikel_id=1212 
http://www.deleunstoel.nl/artikel.php?artikel_id=2544
En sta vooral even langer stil bij het leven van Isambard Kingdom Brunel (Portsmouth 1806 - London 1859) de beroemdste Brit na Churchill:
http://www.deleunstoel.nl/artikel.php?artikel_id=1791

------------------------------------------------------------
De plaatjes komen uit de collectie van de schrijver
--------------------------------------------------
Bestel uw boeken, CD's en nog veel meer
bij bolcom, via de banner rechts.
Dan steunt u De Leunstoel!
© 2015 Peter Schröder
powered by CJ2