archiefvorig nr.lopend nr.

Nummer 8
Jaargang 12
12 februari 2015
Vermaak en Genot > De wereldliteratuur roept delen printen terug
Op stap met Voskuil in Den Haag (3) Fokke Zwaan

1208VG Voskuil3.1Dit is de laatste aflevering van een korte serie over Voskuilplekken in Den Haag. En weer zal er nu en dan een citaat vallen, met een afkorting en een paginanummer. Daarom nogmaals de betekenis van de afkortingen:

(HB): J.J. Voskuil – Het Bureau 1-7 (van Oorschot, 1996-2000)
(OA): J.J. Voskuil – Onder andere (van Oorschot, 2007)
(BdH): J.J. Voskuil – Binnen de huid (van Oorschot, 2009)

Bij de Bosjes van Poot, op een 'verlaten, platgetreden veld op de hoek, tegenover de Houtrusthallen', vindt in 1954 een bizar duel tussen Maarten Koning en David Grobben plaats. Zoals alle personen en gebeurtenissen in Voskuils werk gaat ook dit terug op een ware gebeurtenis. Het duel was een vuistgevecht, dat in 1954 daadwerkelijk heeft plaatsgevonden tussen Voskuil en zijn studievriend Enno Endt, die in Bij nader inzien en Binnen de huid voor David Grobben model gestaan heeft. Aanleiding (in Binnen de huid) is dat Maarten vernomen heeft dat David met Rosalie (de vrouw van Paul Dehoes) naar bed is geweest.

(Foto 1.1)
'Toen ik het verlaten, platgetreden veld op de hoek, tegenover de Houtrusthallen, zag liggen, zakte mijn boosheid. [...]
Ik reed mijn fiets naar een groepje bomen.
Hij kwam achter me aan. "Godverdomme. Ik hoop dat mijn vrienden dit nooit voor mij hoeven doen." Hij zette zijn fiets neer en liep met me mee.
Er groeide bijna geen gras: hardbevroren, zwarte modder met kuilen. Ik zocht een mooie, vlakke plek uit, met weinig stenen. "Wil je je jas uittrekken?" vroeg ik.
"Ja," zei hij nijdig.
We trokken onze jassen uit en stonden onwennig tegenover elkaar. Hij had een keurig, loodgrijs pak aan. "Ik begin niet, " waarschuwde hij. "Ik verdedig alleen." Hij keek kwaad.'(BdH, 294 - 295)

Ook Enno Endt heeft zijn versie van het gebeuren opgeschreven, dit is als Duel in 2009 postuum gepubliceerd in het tijdschrift Tirade. In essentie is dit hetzelfde verhaal.

'"Hoe had je je dat voorgesteld." vroeg ik (denkend: "op welk wapen?", zoals dat bij Poesjkin te lezen valt).
"O, gewoon, op de vuist."
"En wanneer en waar?"
"Nou, zo dadelijk, in de Bosjes van Poot" [...].
De verdere rit legden we zwijgend af. Toen we de fietsen tegen een dennenboom hadden neergezet, zei ik tegen hem:"Kijk, ik heb niets tegen jou, waarom ik jou te lijf zou gaan, maar jij blijkbaar wel tegen mij. Ik zal jou daarom niet aanvallen, maar ik zal me wel verdedigen."'(Enno Endt, Tirade 429, 37)

De Haagse Houtrusthallen zijn jaren geleden al afgebroken, maar de Bosjes van Poot bestaan nog steeds. En op de hoek is nog steeds een veld. Na meer dan 50 jaar is het niet meer echt platgetreden, het is zelfs voor een groot deel bebouwd met een waterzuiveringsinstallatie, en de resterende begroeiing is flink omhooggeschoten.

(Foto 1.2)
Voskuil en zijn vrouw kwamen, toen ze in Amsterdam woonden, natuurlijk nog wel in Den Haag, bijvoorbeeld voor familiebezoek. Een café-restaurant waar ze regelmatig wat gebruikten is Bodega de Posthoorn, Lange Voorhout 39A. In deze gelegenheid ontving Voskuil op 12 juni 1963 ook het eerste exemplaar van Bij nader inzien.

'De eerste exemplaren1208VG Voskuil3.2 van Bij nader inzien kwamen op 12 juni van de binder. Omdat we bij mijn schoonmoeder waren vanwaar we de volgende dag op de fiets met vakantie zouden gaan, kwamen Geert en Hil naar Den Haag. We troffen elkaar aan de leestafel van de Posthoorn. [...] Geert pakte de twee delen uit en overhandigde ze met enige plechtigheid, sigaar tussen zijn lippen. "En? Wat vind je er nou van?" vroeg hij. "Heb je niet het gevoel dat er iets heel nieuws gaat gebeuren?" Dat had ik niet. Daarvoor was de situatie te onwezenlijk.'(OA, 230)

(Foto 2.1)
‘Het donkere Voorhout, met tussen de bomen oranje lampen, aan het eind uitwaaierend tot een brede, donkere ruimte.
In de Posthoorn speelde een pianist ouderwetse melodieën. We zitten tegen de zijmuur, aan een tafel dicht bij het raam, waar we meestal zitten. Alle tafels zijn bezet. Er hangt een tevreden, roezige stemming, niet-aardige, maar onverdacht Haagse mensen.’ (OA,429)

De laatste Haagse Voskuilplek is die van zijn graf, nummer C-206 op de begraafplaats Oud Eik en Duinen, Laan van Oud Eik en Duinen 1. Voskuil stierf op 1 mei 2008 en werd hier begraven op 8 mei 2008. Hij is begraven in het graf van zijn schoonouders, niet ver van een van zijn Forum-voorbeelden, Menno ter Braak. Deze plek is minder dan een kilometer verwijderd van zijn geboortehuis, Irisstraat 193.

(Foto 2.2)
Hij droomde dat hij werd uitgedragen. Van heel ver kwamen de laatste tonen van Nobody loves you when you are down and out uit de klarinet van Sidney Bechet, zoals hij die bij zijn leven honderden keren gehoord had. Daarna hoorde hij alleen nog het knerpen van de schoenen van de dragers op het grind en voelde hij het lichte deinen van zijn kist op hun schouders. Ze hielden stil. De kist werd neergezet. Er was het geluid van vele schoenen, een stilte en een zacht gemompel, waarna de voetstappen zich weer verwijderden. Hij duwde de deksel van zijn kist omhoog, richtte zich op en keek hen na. Ze liepen van hem weg over het pad naar de uitgang. Hij zocht naar bekenden, maar die achteraan liepen kende hij niet, en die vooraan liepen kon hij niet meer zien. Terwijl hij langzaam de deksel weer liet zakken, werd hij wakker, overspoeld door een gevoel van oeverloze treurigheid. (HB7, 219-220)

-----------------------------------------------------------------
De geplaatste kleurenfoto's van de beschreven plekken
zijn door de schrijver gemaakt.
De zwart-witfoto (uit de door Voskuil beschreven tijd)
is overgenomen van de site van het Haags Gemeentearchief.
--------------------------------------------------
Bestel uw boeken, CD's en nog veel meer
bij bolcom, via de banner rechts.
Dan steunt u De Leunstoel!
---------------------------------------------
De Leunstoel wordt uitgegeven door:
Het Genootschap De Leunstoel.
Word lid! Ga naar: www.deleunstoel.nl/colofon.php


© 2015 Fokke Zwaan meer Fokke Zwaan - meer "De wereldliteratuur roept" -
Vermaak en Genot > De wereldliteratuur roept
Op stap met Voskuil in Den Haag (3) Fokke Zwaan
1208VG Voskuil3.1Dit is de laatste aflevering van een korte serie over Voskuilplekken in Den Haag. En weer zal er nu en dan een citaat vallen, met een afkorting en een paginanummer. Daarom nogmaals de betekenis van de afkortingen:

(HB): J.J. Voskuil – Het Bureau 1-7 (van Oorschot, 1996-2000)
(OA): J.J. Voskuil – Onder andere (van Oorschot, 2007)
(BdH): J.J. Voskuil – Binnen de huid (van Oorschot, 2009)

Bij de Bosjes van Poot, op een 'verlaten, platgetreden veld op de hoek, tegenover de Houtrusthallen', vindt in 1954 een bizar duel tussen Maarten Koning en David Grobben plaats. Zoals alle personen en gebeurtenissen in Voskuils werk gaat ook dit terug op een ware gebeurtenis. Het duel was een vuistgevecht, dat in 1954 daadwerkelijk heeft plaatsgevonden tussen Voskuil en zijn studievriend Enno Endt, die in Bij nader inzien en Binnen de huid voor David Grobben model gestaan heeft. Aanleiding (in Binnen de huid) is dat Maarten vernomen heeft dat David met Rosalie (de vrouw van Paul Dehoes) naar bed is geweest.

(Foto 1.1)
'Toen ik het verlaten, platgetreden veld op de hoek, tegenover de Houtrusthallen, zag liggen, zakte mijn boosheid. [...]
Ik reed mijn fiets naar een groepje bomen.
Hij kwam achter me aan. "Godverdomme. Ik hoop dat mijn vrienden dit nooit voor mij hoeven doen." Hij zette zijn fiets neer en liep met me mee.
Er groeide bijna geen gras: hardbevroren, zwarte modder met kuilen. Ik zocht een mooie, vlakke plek uit, met weinig stenen. "Wil je je jas uittrekken?" vroeg ik.
"Ja," zei hij nijdig.
We trokken onze jassen uit en stonden onwennig tegenover elkaar. Hij had een keurig, loodgrijs pak aan. "Ik begin niet, " waarschuwde hij. "Ik verdedig alleen." Hij keek kwaad.'(BdH, 294 - 295)

Ook Enno Endt heeft zijn versie van het gebeuren opgeschreven, dit is als Duel in 2009 postuum gepubliceerd in het tijdschrift Tirade. In essentie is dit hetzelfde verhaal.

'"Hoe had je je dat voorgesteld." vroeg ik (denkend: "op welk wapen?", zoals dat bij Poesjkin te lezen valt).
"O, gewoon, op de vuist."
"En wanneer en waar?"
"Nou, zo dadelijk, in de Bosjes van Poot" [...].
De verdere rit legden we zwijgend af. Toen we de fietsen tegen een dennenboom hadden neergezet, zei ik tegen hem:"Kijk, ik heb niets tegen jou, waarom ik jou te lijf zou gaan, maar jij blijkbaar wel tegen mij. Ik zal jou daarom niet aanvallen, maar ik zal me wel verdedigen."'(Enno Endt, Tirade 429, 37)

De Haagse Houtrusthallen zijn jaren geleden al afgebroken, maar de Bosjes van Poot bestaan nog steeds. En op de hoek is nog steeds een veld. Na meer dan 50 jaar is het niet meer echt platgetreden, het is zelfs voor een groot deel bebouwd met een waterzuiveringsinstallatie, en de resterende begroeiing is flink omhooggeschoten.

(Foto 1.2)
Voskuil en zijn vrouw kwamen, toen ze in Amsterdam woonden, natuurlijk nog wel in Den Haag, bijvoorbeeld voor familiebezoek. Een café-restaurant waar ze regelmatig wat gebruikten is Bodega de Posthoorn, Lange Voorhout 39A. In deze gelegenheid ontving Voskuil op 12 juni 1963 ook het eerste exemplaar van Bij nader inzien.

'De eerste exemplaren1208VG Voskuil3.2 van Bij nader inzien kwamen op 12 juni van de binder. Omdat we bij mijn schoonmoeder waren vanwaar we de volgende dag op de fiets met vakantie zouden gaan, kwamen Geert en Hil naar Den Haag. We troffen elkaar aan de leestafel van de Posthoorn. [...] Geert pakte de twee delen uit en overhandigde ze met enige plechtigheid, sigaar tussen zijn lippen. "En? Wat vind je er nou van?" vroeg hij. "Heb je niet het gevoel dat er iets heel nieuws gaat gebeuren?" Dat had ik niet. Daarvoor was de situatie te onwezenlijk.'(OA, 230)

(Foto 2.1)
‘Het donkere Voorhout, met tussen de bomen oranje lampen, aan het eind uitwaaierend tot een brede, donkere ruimte.
In de Posthoorn speelde een pianist ouderwetse melodieën. We zitten tegen de zijmuur, aan een tafel dicht bij het raam, waar we meestal zitten. Alle tafels zijn bezet. Er hangt een tevreden, roezige stemming, niet-aardige, maar onverdacht Haagse mensen.’ (OA,429)

De laatste Haagse Voskuilplek is die van zijn graf, nummer C-206 op de begraafplaats Oud Eik en Duinen, Laan van Oud Eik en Duinen 1. Voskuil stierf op 1 mei 2008 en werd hier begraven op 8 mei 2008. Hij is begraven in het graf van zijn schoonouders, niet ver van een van zijn Forum-voorbeelden, Menno ter Braak. Deze plek is minder dan een kilometer verwijderd van zijn geboortehuis, Irisstraat 193.

(Foto 2.2)
Hij droomde dat hij werd uitgedragen. Van heel ver kwamen de laatste tonen van Nobody loves you when you are down and out uit de klarinet van Sidney Bechet, zoals hij die bij zijn leven honderden keren gehoord had. Daarna hoorde hij alleen nog het knerpen van de schoenen van de dragers op het grind en voelde hij het lichte deinen van zijn kist op hun schouders. Ze hielden stil. De kist werd neergezet. Er was het geluid van vele schoenen, een stilte en een zacht gemompel, waarna de voetstappen zich weer verwijderden. Hij duwde de deksel van zijn kist omhoog, richtte zich op en keek hen na. Ze liepen van hem weg over het pad naar de uitgang. Hij zocht naar bekenden, maar die achteraan liepen kende hij niet, en die vooraan liepen kon hij niet meer zien. Terwijl hij langzaam de deksel weer liet zakken, werd hij wakker, overspoeld door een gevoel van oeverloze treurigheid. (HB7, 219-220)

-----------------------------------------------------------------
De geplaatste kleurenfoto's van de beschreven plekken
zijn door de schrijver gemaakt.
De zwart-witfoto (uit de door Voskuil beschreven tijd)
is overgenomen van de site van het Haags Gemeentearchief.
--------------------------------------------------
Bestel uw boeken, CD's en nog veel meer
bij bolcom, via de banner rechts.
Dan steunt u De Leunstoel!
---------------------------------------------
De Leunstoel wordt uitgegeven door:
Het Genootschap De Leunstoel.
Word lid! Ga naar: www.deleunstoel.nl/colofon.php
© 2015 Fokke Zwaan
powered by CJ2