Aan de Middenweg in Amsterdam Oost staat een voor Amsterdam zeer atypisch gebouw, namelijk een landhuis, omringd door een groot park. Huize Frankendael is de laatst overgebleven lusthof in de Watergraafsmeer. Het dateert in zijn huidige vorm uit het begin van de 18e eeuw. Aan de eenvoudige vorm van dit landhuis zie je de ouderdom niet af. Alleen de aan de weg gelegen fontein protst daar nogal deftig. En de poort aan de rechterkant van het gebouw met Ionische pilasters maakt indruk.

Na 1800 heeft Frankendael een tijd gediend als uitspanning met tal van attracties om het publiek te vermaken. In de jaren twintig werd het landgoed gebruikt als stadskwekerij en het huis bewoond door de stadskweker. De gemeente Amsterdam, die nu alleen nog een vervoerbedrijf in eigen beheer heeft en misschien, maar daar ben ik niet zeker van, de bank van lening, wilde toen nog niets van privatisering weten. Er was niet alleen een stadskwekerij, maar ook: een stadstimmertuin, een stadsdrukkerij, een stadsverzekering en een stadsbank (de Gemeentegiro), en dan ben ik er vast nog een paar vergeten. (Lange tijd heeft er midden in Amsterdam nog een andere kwekerij bestaan, tussen het Slatuinenpad en de Baarsjesweg in het stadsdeel De Baarsjes.)

Maar de stadskwekerij verhuisde naar het Amsterdamse Bos en het landgoed Frankendael werd ingericht als park. Het huis werd bewoond door de familie van Vliet, die op een of andere manier verwant was aan de laatste stadskweker en het huis huurde van de gemeente (!). Het landhuis bood onderdak aan drie generaties Van Vliet, die daar zetelden als de Amerikaanse familie Ewing in Texas, maar dan op een meer bescheiden schaal. Zo'n onwaarschijnlijke constructie kon natuurlijk niet blijven bestaan en aan het einde van de vorige eeuw eiste stadsdeel Oost-Watergraafsmeer het pand op, om het te laten dienen als trouwzaal. Protesten hielpen niet. In het huis zit nu restaurant Merkelbach, dat mag concurreren met restaurant De Kas, dat zich in de glazen kas bevindt midden in het park.

Dit park is ook weer opnieuw ingericht, met watertjes en bruggetjes en vlak bij de kas twee oude fabriekstorens, waarop als het wil ooievaars broeden, die je van ver kunt horen klepperen. Er zijn volkstuintjes en in de zomermaanden wordt er maandelijks een ecologische markt gehouden. Maar waar gebeurt dat tegenwoordig niet! Zo'n onverwacht groen en groots geheel midden in de stad vormt een prettig rustpunt. Als je het geluk hebt dat je daar kunt wonen, is dat wel heel benijdenswaardig.

Naast het landgoed bevindt zich een lelijke kerk uit 1938, op de hoek van de Middenweg en de Hugo de Vrieslaan. De eerste straat links, de Pasteurstraat, vormt de rand van de woonwijk Frankendael, een witte laagbouwwijk van ongeveer 800 woningen met platte daken en in elkaar grijpende, L-vormige, blokken rond hoven. De piepkleine duplexwoningen zouden later tot één woning worden samengevoegd, maar dat is tot nu toe nooit gebeurd. De woonwijk Frankendael staat bekend onder de poëtische naam Jeruzalem. Aan het einde van de vorige eeuw dreigde sloop van dit wijkje, maar dit leidde tot onverwacht veel verzet. De bewoners waren aan hun krappe behuizing en dorpsachtige omgeving gewend geraakt en nu is het aangewezen als rijksmonument. Je verstand staat er bij stil. Wijken als Jeruzalem zijn er meer in Amsterdam en in de rest van Nederland. Naoorlogse snelbouw die we snel moeten vergeten en vervangen door hoogwaardiger behuizing.

Maar ik moet toegeven: als je door Jeruzalem loopt heeft het enige charme en met dit soort huisjes kun je altijd nog wel een student een plezier doen.

 

********************