archiefvorig nr.lopend nr.

Nummer 3
Jaargang 8
18 november 2010
Beschouwingen > Beelden uit soberder tijden delen printen terug
Maken we nog wat? Peter Schröder

0803BS 81.1
Arbeidersklasse?
Soms denk ik: over 50 jaar ploeteren Europeanen tegen een hongerloontje in vochtige, donkere hallen en maken daar games, plastic prullen, videospullen en auto’s voor de enorme Chinese markt. Dit alles met onveilige machines onder begeleiding van die verschrikkelijke Chinese muzak (de ergste muzak denkbaar), af en toe onderbroken door bevelen tot het verrichten van ritmische gymnastiek. Zouden ze dan wel eens denken aan de periode, zeg de 2e helft van de 20e eeuw, van vóór de verwennerij, de luiheid, de pretparken, de televisiespelletjes en de SUV’s, toen managers en hun adviseurs, deejays en hamburgerchefs de dienst uitmaakten?
Zouden ze dan eigenlijk nog weten dat er in de eerste helft van de 20e eeuw, eigenlijk tot de jaren 60, in het westen fabrieken stonden waarin arbeiders werkten die allerlei tastbare producten konden maken? Dat er elke ochtend drommen mannen met petten per fiets (of in de fabrieksbus) op pad gingen om aan hendels te draaien van machines die konden stansen en frezen, schroeven en lassen, tot er een auto, fiets, schemerlamp, tafel, tikmachine of kachel tevoorschijn kwam?

De trotse fabriek
De tijd waarin mensen bij rokende fabrieksschoorstenen dachten aan welvaart en zaken als broeikaseffect, ozongat, zure regen en cara nog niet bestonden (en er in de auto nog geen gordels waren, de kinderveilige flessendoppen nog moesten worden uitgevonden, je met vette volle melk meer mans was, roken nog gezond was en je met een flinke slok op niet eens bij oom agent zou kunnen blazen, omdat dronken rijden nog niet gevaarlijk genoeg werd bevonden).
De tijd waarin je zo trots was op de fabriek bij jou in de buurt dat je er postkaarten van verstuurde aan vrienden en kennissen. Kijk naar kaart 1a, Eindhoven – Philips Gloeilampenfabrieken, dat staat er stralend en gloeiend bij! Geen zuinigheid of spaarlampen, maar vrolijk heldere peertjes van eigen bodem! In een echte Lichttoren! Oranjegevoel, Nationale Identiteit - waarin een klein land GROOT was.

Daar rookt de schoorsteen
Het heeft gesneeuwd, het lijkt wel kerst. De kaart werd in 1929 uit Woensel verstuurd naar de Heer Vellinga, Mr. Bakker in Workum. ‘Wat is het hier tegenwoordig prachtig in Bosch en Heide, op deze foto heeft u een fabriek, bij avond genomen met de lichten op, het zijn alle van Beton, 5 verdiepingen hoog en beneden in de grond nog Magazijnen. Vele groeten Tot ziens ..onleesbaar.’
De afzender is niet helemaal gezond en gaat ‘Zaterdag nog maar eens naar Dokter’.
Is het een Friese arbeidsmigrant die schrijft aan de folks back home? Verlangt hij nu hoestend en proestend in Brabant weer naar het Groene Groene Gras van Fryslan?
Op kaart 1b het zelfde panorama, weer PHILIP’S GLOEILAMPENFRABRIEKEN EINDHOVEN maar dan bij daglicht en zonder sneeuw. Met die fiere rookpluim! Vanaf 1980 heeft Philips zich uit Eindhoven teruggetrokken. De Lichttoren en het gebouw ernaast zijn nog in gebruik voor research. Research! De gebouwen zijn nu rijksmonument. De productie van Philips zit in Azië, iets van de diensten mocht hier blijven in het eigen erfgoed.

Van fabriek naar erfgoed
Op kaart 2a weer een industriële rookpluim, ditmaal gezien vanuit het fotovliegtuig van KLM AEROCARTO: Kantoor en Fabrieksgebouwen van De Erven de Wed. J. van Nelle N.V. te Rotterdam. De pluim brengt ons de geuren over van de koffiebranderij (of soms ook de walm van de Zware Van Nelle shag?). Toen de meneer uit Woensel in 1929 zijn Philipskaart naar Workum verstuurde was de bouw van de Van Nelle fabriek net voltooid. De architect was Leendert van der Vlugt, die werkte in de stijl van het Nieuwe Bouwen. Het gebouw viel als fabriek nogal uit de toon (zou er ooit een fabrieksfluit hebben geklonken?) en trok vanaf het begin van zijn bestaan vooral aandacht als (gesamt)kunstwerk. De koffie-, thee- en tabaksproductie van Van Nelle werd na het nodige gedoe in 1989 overgenomen door concurrent Douwe Egberts, het gebouw werd rijksmonument en kwam op de UNESCO erfgoedlijst, een nieuwe variant op onze nationale Trots (of0803BS 81.2 alweer een ‘linkse hobby?).
Sinds 2000 is in het gebouw de Van Nelle Ontwerpfabriek gevestigd, er stampen geen machines meer, er wordt niet geproduceerd, ook hier wordt op tekentafels en achter beeldschermen dienstverlening bedreven. Op de website staat te lezen Kenmerkend voor dit Rijksmonument zijn de vele fraaie details die van een tijdloze schoonheid zijn. Niet alleen de details mag je hopen.

Boegbeeld
Tot slot een feestelijk gekleurde kaart 2b met daarop GENERAL MOTORS BUILDING, NIGHT SCENE, CHICAGO. Het bijschrift luidt: This building, 454 feet long, houses the varied exhibits of the General Motors Corporation. Multi-colored night lights transform this handsome building into a ‘palace' of beauty. Here the visitor can see a motor car assembled from chassis to radiator cap. Op de foto de merknamen Chevrolet, Oldsmobile, Buick en Frigidaire. Stonden de GM fabrieken dan niet in Detroit? Jazeker, hier ging het niet om een echte fabriek, maar om het GM paviljoen op Chicago’s World Fair 1933, bekend als de A Century of Progress Exposition conceived as a 100 year anniversary commemorating the city of Chicago and a testament to the industrial and scientific achievements up to that time. 1933, was dat niet het jaar dat de wereldeconomie net in elkaar was gestort? Jazeker, maar desalniettemin werd er in Chicago optimistisch en stevig uitgepakt.

Echte fabriek als kunstwerk
GM kwam niet alleen met kleurenfolders, plastic palmen, gladde verkooppraatjes en doorgezaagde automodellen, maar bracht daar ook een werkende fabriek: Central feature of the building is a complete automobile assembly plant, to the rear of the display rooms, where 1,000 people at a time may witness the assembly of automobiles. Raw materials enter through one door and by the time they reach the opposite exit, they have become finished cars. A vistor may select the materials for his car as it enters the door, follow its progress along the assembly line, and get in and drive it off at the other side of the room. Klaar terwijl u wacht, een hoogstandje van het boegbeeld van het kapitalisme in volle glorie. (Er waren ook nog geduchte paviljoens van Nash, Chrysler en Ford.) De fabriek als tentoonstellingsobject, als echt werkend kunstwerk. Een veeg teken? Het zou toch nog 75 jaar duren voor GM door de belastingbetaler van het faillissement moest worden gered. Oldsmobile en Buick bestaan niet meer als auto’s, Chevrolet kennen we in Nederland nu vooral als merk van Koreaanse dwergauto’s. Het prachtige paviljoen is niet als UNESCO erfgoed bewaard gebleven.

Beter Beeld
Goed nieuws: de plaatjes uit deze rubriek zijn voortaan veel gedetailleerder te bekijken!
Tot nu toe konden de prentbriefkaarten in De Leunstoel niet goed worden bekeken. Vanaf nu kunt u doorklikken naar mijn eigen website in opbouw, (http://www.peterschroderatb.nl/) daar wordt langzaam maar zeker een beeldbank opgebouwd waarin de beelden uit deze rubriek veel beter te zien zijn.
Voor de kaarten bij deze aflevering kunt u doorklikken naar:

2.b. http://www.peterschroderatb.nl/data/storage/attachments/b8359b0356a5d28b158d04a5bc3df9ad.jpg

© 2010 Peter Schröder meer Peter Schröder - meer "Beelden uit soberder tijden" -
Beschouwingen > Beelden uit soberder tijden
Maken we nog wat? Peter Schröder
0803BS 81.1
Arbeidersklasse?
Soms denk ik: over 50 jaar ploeteren Europeanen tegen een hongerloontje in vochtige, donkere hallen en maken daar games, plastic prullen, videospullen en auto’s voor de enorme Chinese markt. Dit alles met onveilige machines onder begeleiding van die verschrikkelijke Chinese muzak (de ergste muzak denkbaar), af en toe onderbroken door bevelen tot het verrichten van ritmische gymnastiek. Zouden ze dan wel eens denken aan de periode, zeg de 2e helft van de 20e eeuw, van vóór de verwennerij, de luiheid, de pretparken, de televisiespelletjes en de SUV’s, toen managers en hun adviseurs, deejays en hamburgerchefs de dienst uitmaakten?
Zouden ze dan eigenlijk nog weten dat er in de eerste helft van de 20e eeuw, eigenlijk tot de jaren 60, in het westen fabrieken stonden waarin arbeiders werkten die allerlei tastbare producten konden maken? Dat er elke ochtend drommen mannen met petten per fiets (of in de fabrieksbus) op pad gingen om aan hendels te draaien van machines die konden stansen en frezen, schroeven en lassen, tot er een auto, fiets, schemerlamp, tafel, tikmachine of kachel tevoorschijn kwam?

De trotse fabriek
De tijd waarin mensen bij rokende fabrieksschoorstenen dachten aan welvaart en zaken als broeikaseffect, ozongat, zure regen en cara nog niet bestonden (en er in de auto nog geen gordels waren, de kinderveilige flessendoppen nog moesten worden uitgevonden, je met vette volle melk meer mans was, roken nog gezond was en je met een flinke slok op niet eens bij oom agent zou kunnen blazen, omdat dronken rijden nog niet gevaarlijk genoeg werd bevonden).
De tijd waarin je zo trots was op de fabriek bij jou in de buurt dat je er postkaarten van verstuurde aan vrienden en kennissen. Kijk naar kaart 1a, Eindhoven – Philips Gloeilampenfabrieken, dat staat er stralend en gloeiend bij! Geen zuinigheid of spaarlampen, maar vrolijk heldere peertjes van eigen bodem! In een echte Lichttoren! Oranjegevoel, Nationale Identiteit - waarin een klein land GROOT was.

Daar rookt de schoorsteen
Het heeft gesneeuwd, het lijkt wel kerst. De kaart werd in 1929 uit Woensel verstuurd naar de Heer Vellinga, Mr. Bakker in Workum. ‘Wat is het hier tegenwoordig prachtig in Bosch en Heide, op deze foto heeft u een fabriek, bij avond genomen met de lichten op, het zijn alle van Beton, 5 verdiepingen hoog en beneden in de grond nog Magazijnen. Vele groeten Tot ziens ..onleesbaar.’
De afzender is niet helemaal gezond en gaat ‘Zaterdag nog maar eens naar Dokter’.
Is het een Friese arbeidsmigrant die schrijft aan de folks back home? Verlangt hij nu hoestend en proestend in Brabant weer naar het Groene Groene Gras van Fryslan?
Op kaart 1b het zelfde panorama, weer PHILIP’S GLOEILAMPENFRABRIEKEN EINDHOVEN maar dan bij daglicht en zonder sneeuw. Met die fiere rookpluim! Vanaf 1980 heeft Philips zich uit Eindhoven teruggetrokken. De Lichttoren en het gebouw ernaast zijn nog in gebruik voor research. Research! De gebouwen zijn nu rijksmonument. De productie van Philips zit in Azië, iets van de diensten mocht hier blijven in het eigen erfgoed.

Van fabriek naar erfgoed
Op kaart 2a weer een industriële rookpluim, ditmaal gezien vanuit het fotovliegtuig van KLM AEROCARTO: Kantoor en Fabrieksgebouwen van De Erven de Wed. J. van Nelle N.V. te Rotterdam. De pluim brengt ons de geuren over van de koffiebranderij (of soms ook de walm van de Zware Van Nelle shag?). Toen de meneer uit Woensel in 1929 zijn Philipskaart naar Workum verstuurde was de bouw van de Van Nelle fabriek net voltooid. De architect was Leendert van der Vlugt, die werkte in de stijl van het Nieuwe Bouwen. Het gebouw viel als fabriek nogal uit de toon (zou er ooit een fabrieksfluit hebben geklonken?) en trok vanaf het begin van zijn bestaan vooral aandacht als (gesamt)kunstwerk. De koffie-, thee- en tabaksproductie van Van Nelle werd na het nodige gedoe in 1989 overgenomen door concurrent Douwe Egberts, het gebouw werd rijksmonument en kwam op de UNESCO erfgoedlijst, een nieuwe variant op onze nationale Trots (of0803BS 81.2 alweer een ‘linkse hobby?).
Sinds 2000 is in het gebouw de Van Nelle Ontwerpfabriek gevestigd, er stampen geen machines meer, er wordt niet geproduceerd, ook hier wordt op tekentafels en achter beeldschermen dienstverlening bedreven. Op de website staat te lezen Kenmerkend voor dit Rijksmonument zijn de vele fraaie details die van een tijdloze schoonheid zijn. Niet alleen de details mag je hopen.

Boegbeeld
Tot slot een feestelijk gekleurde kaart 2b met daarop GENERAL MOTORS BUILDING, NIGHT SCENE, CHICAGO. Het bijschrift luidt: This building, 454 feet long, houses the varied exhibits of the General Motors Corporation. Multi-colored night lights transform this handsome building into a ‘palace' of beauty. Here the visitor can see a motor car assembled from chassis to radiator cap. Op de foto de merknamen Chevrolet, Oldsmobile, Buick en Frigidaire. Stonden de GM fabrieken dan niet in Detroit? Jazeker, hier ging het niet om een echte fabriek, maar om het GM paviljoen op Chicago’s World Fair 1933, bekend als de A Century of Progress Exposition conceived as a 100 year anniversary commemorating the city of Chicago and a testament to the industrial and scientific achievements up to that time. 1933, was dat niet het jaar dat de wereldeconomie net in elkaar was gestort? Jazeker, maar desalniettemin werd er in Chicago optimistisch en stevig uitgepakt.

Echte fabriek als kunstwerk
GM kwam niet alleen met kleurenfolders, plastic palmen, gladde verkooppraatjes en doorgezaagde automodellen, maar bracht daar ook een werkende fabriek: Central feature of the building is a complete automobile assembly plant, to the rear of the display rooms, where 1,000 people at a time may witness the assembly of automobiles. Raw materials enter through one door and by the time they reach the opposite exit, they have become finished cars. A vistor may select the materials for his car as it enters the door, follow its progress along the assembly line, and get in and drive it off at the other side of the room. Klaar terwijl u wacht, een hoogstandje van het boegbeeld van het kapitalisme in volle glorie. (Er waren ook nog geduchte paviljoens van Nash, Chrysler en Ford.) De fabriek als tentoonstellingsobject, als echt werkend kunstwerk. Een veeg teken? Het zou toch nog 75 jaar duren voor GM door de belastingbetaler van het faillissement moest worden gered. Oldsmobile en Buick bestaan niet meer als auto’s, Chevrolet kennen we in Nederland nu vooral als merk van Koreaanse dwergauto’s. Het prachtige paviljoen is niet als UNESCO erfgoed bewaard gebleven.

Beter Beeld
Goed nieuws: de plaatjes uit deze rubriek zijn voortaan veel gedetailleerder te bekijken!
Tot nu toe konden de prentbriefkaarten in De Leunstoel niet goed worden bekeken. Vanaf nu kunt u doorklikken naar mijn eigen website in opbouw, (http://www.peterschroderatb.nl/) daar wordt langzaam maar zeker een beeldbank opgebouwd waarin de beelden uit deze rubriek veel beter te zien zijn.
Voor de kaarten bij deze aflevering kunt u doorklikken naar:

2.b. http://www.peterschroderatb.nl/data/storage/attachments/b8359b0356a5d28b158d04a5bc3df9ad.jpg
© 2010 Peter Schröder
powered by CJ2