Bestaan omwegen? Kom me nu niet aan met die uitgekauwde wijsheid van de Cheshire Cat, dat als je niet weet waar je heengaat iedere weg de goede is. Ja, die uitspraak is best wel diep. Natuurlijk. Ik gebruik hem vaak. Een omweg is dus alleen mogelijk als je een doel voor ogen hebt, waar je tijdelijk van afwijkt. En dat vind ik een misverstand.

Het begrip omweg moet zijn ontstaan toen Euclides de mensheid met veel succes wijsmaakte dat de kortste weg tussen twee punten een rechte lijn is. Dat is een wijsheid die best nuttig is voor landmeters en ingenieurs en zo. Het ging fout toen hier ook een morele les uit werd getrokken. ‘Altijd recht door zee!’ ‘Recht op je doel af!’ ‘Recht voor zijn raap.’ Mensen die zo’n levensfilosofie koesteren vergeten een andere hypothese van Euclides: een lijn heeft geen dikte! Wat maken die mensen die in een rechte lijn van A naar B - van de wieg tot het graf - rennen? Dat is gemakkelijk uit te rekenen. Niks! Want er is wel lengte, maar geen breedte! Het leven als een tocht via de Autoroute du Soleil.

Ik kan me dus ook op Euclides beroepen in mijn pleidooi voor wat men ‘omweg’ noemt als levensbeginsel. Het is altijd wel handig om je een bepaald doel voor ogen te stellen, maar doe er zo lang mogelijk over om dat doel te bereiken. Ga te voet. Loop in cirkels. Beklim alle bergtoppen die je op je weg tegenkomt. Keer af en toe op je schreden terug. Probeer in zeven sloten tegelijk te lopen. Misschien dat je na enige tijd je oorspronkelijke doel uit het oog verliest, maar wat geeft dat? Je verzint vast wel een andere bestemming. Of je laat het lot beschikken. Das Schicksahl! Het mooiste woord uit de Duitse taal!

Stel dat je je doel wel bereikt. Je komt flink later dan iemand die als een streep van A naar B is gesneld en alle ‘omwegen’ heeft gemeden. Maar wat heeft zo iemand te vertellen in vergelijking tot jou? Bitter weinig! Hij weet misschien meer van de kwaliteit van de koffie in de wegrestaurants en de prijs van de benzine in de tankstations langs de Autoroute waar hij even gestopt is. Meer niet. Meer dikte heeft zijn rechte lijn niet gekregen. Vergelijk dat eens met jouw onuitputtelijke voorraad reisverhalen die je op je omzwervingen hebt opgedaan! Stel je eens voor dat Odysseus met een chartervliegtuig van Troje naar Ithaka was gevlogen. Ik denk niet dat Homerus in dat geval één dichtregel aan hem gewijd had.

Nu we toch in de Klassieke Oudheid zijn beland … De wijze Athener Solon zei al tegen de steenrijke koning Croesus van Sardis dat je pas na iemands dood kunt oordelen of hij een gelukkig leven heeft gehad. Ik denk daarom dat de allergelukkigste mensen die ooit op aarde hebben geleefd ongetwijfeld zij zijn die van de omweg een kunst hebben gemaakt. Naar alle waarschijnlijkheid zijn dat Addison en Elizabeth.

Het leven van Addison en Elizabeth draaide eerst in een klein kringetje rond. Ze vonden het zelf eigenlijk betekenisloos en saai, totdat ze er op een dag achter kwamen dat de kringetjes steeds iets groter waren geworden en ze een perfecte dropveter hadden geleefd. Ondanks dat ze zeer onder de indruk waren van deze prestatie, besloten ze het over een heel andere boeg te gooien. In plaats van de dropveter, die overigens al de omvang van een grammofoonplaat had aangenomen, verder te vergroten, sloegen ze een dwarsweg in. Zij hielden dit zolang vol totdat hun leven de vorm van een kluwen wol begon te krijgen. In dit stadium, ze waren ongeveer vijftig, kregen ze eindelijk een idee over hun eindbestemming. Hun levenspad verliep vervolgens met een mathematische precisie meridiaansgewijs over hun 'histoire vécue'. Op hun vijfentachtigste aanschouwden ze hun verleden met grote voldoening. Ze hadden een perfecte bol geleefd. Zoals u weet heeft de bol de grootst mogelijke inhoud in verhouding tot de oppervlakte. Het mag dus met recht een prestatie genoemd worden!

Addison en Elizabeth wisten dat de geringste toevoeging aan hun levenspad de volmaaktheid zou verstoren. Hun leven was afgerond. Ze besloten er daarom vrijwillig afscheid van te nemen. Overeenkomstig hun wens werden ze begraven met hun favoriete eponiem ‘Omweg’ in de steen gebeiteld. Hun graf is zeker een omweg waard!

Noten:

Herodotus, The History, http://ebooks.adelaide.edu.au/h/herodotus/h4/book1.html

Over de omweg als kunstvorm (amfionie) zie Willem Minderhout, ´Wandelkunst en teleprojectie´, De Leunstoel Nummer 18, Jaargang 4, 23 augustus 2007 http://xrl.in/5j2l

 

********************