De Da Costastraat ligt in de Kinkerbuurt, onderdeel van Stadsdeel Oud-West, en wel heel speciaal in de Da Costabuurt (!). De straat begint bij de De Clerqstraat en loopt via: het Da Costaplein, de Potgieterstraat, de Kinkerstraat en de Jacob van Lennepstraat, naar de Jacob van Lennepkade. Het is een mooie en een lelijke straat, met een paar opmerkelijke bijzonderheden. Het Da Costaplein bijvoorbeeld is een aangenaam passabel pleintje met hoge bomen en mooie huizen.

Tussen de Potgieterstraat en de Kinkerstraat bevindt zich het P.W. Janssenhofje, dat in 1894 in opdracht van de rijke Duitse tabakshandelaar Janssen gebouwd werd voor zijn armlastige landgenoten. Die mochten er gratis wonen, maar werden in ruil daarvoor aan strenge regels gehouden. Om 11.00 uur 's avonds moest iedereen binnen zijn, ging het hek dicht en het licht uit. Herenbezoek was bij dames niet toegestaan en kinderen, geloof ik, ook niet, evenmin als alcoholconsumptie. Hierop werd toegezien door een beheerder die een eigen woning bewoonde aan het hofje en die gemachtigd was bewoners bij overtreding hun huis uit te zetten.

Het hofje heeft een omgekeerde U-vorm, waarvan de benen aan de Da Costastraat staan. Tussen deze benen bevindt zich nog steeds een hek, met er midden tussen de woning van de beheerder. De open ruimte is gevuld met bankjes en bloemperkjes en in het voorjaar bloeit er een enorme tulpenboom. De hof dient nu als huisvesting voor bejaarden en daarvoor zijn de woningen aangepast met een lift, beugels en alarmknoppen. Daarmee kan de beheerder, inmiddels een dame die de oudjes een beetje in de gaten houdt en hand- en spandiensten verleent, gewaarschuwd worden.

Wijlen mijn vriend had er een woning, op drie hoog aan de zuidkant, die tevens als atelier gebruikt werd. De meeste bewoners hadden een somber huis waar geen sprankje zon binnen viel, maar de woning van mijn vriend baadde overdadig in het licht. Geen enkele woning had een balkon of tuintje. Bij mooi weer vulden de oudjes de open ruimte aan de zuidkant, die door de bewoners van de begane grond aan die kant als hun terras beschouwd werd en door de beheerder als haar parkeerplaats. Daar was nog wel eens gedoe over.

De huizen aan deze hof zijn niet groot en, vergeleken met de bejaardenwoningen die nu aangeboden worden, klein en primitief. Als je aan de zuidkant zat, woonde je er niettemin heel aardig.

Vlak naast deze Duitse hof is een hotelschool, waar je voor een habbekrats kunt eten. De koks zijn er in opleiding, evenals het bedienend personeel en er is een uitgebreide hoeveelheid begeleiders. Het is namelijk een opleiding op VMBO-niveau en de leerlingen moeten echt alles leren, zelfs hoe je een kurk uit een fles wijn verwijdert. Dat er niet meer dan vijf glazen uit zo'n fles gaan behoort ook niet tot hun algemene ontwikkeling. Vandaar dat iedere leerling zo'n beetje zijn eigen docent heeft. Ik heb er een paar maal gegeten en dat was een leerzame ervaring, maar die verregaande onnozelheid begon me op een goed moment te vervelen.

Vanaf de Potgieterstraat zijn de huizen tegenover de hof en de school typische Pijp- en Kinkerbuurthuizen, zoals er zo veel gebouwd zijn aan het einde van de negentiende eeuw. En met die lelijke huizen loopt de straat door tot aan de Jacob van Lennepkade. Op het laatste gedeelte heeft het stadsdeel een poging gedaan tot verheffing, door het vol te zetten met kinderspeeltuig; helaas ook foeilelijk.

De straat ontleent zijn naam aan de schrijver van liederen en gedichten: Isaäc Da Costa (1798 - 1860), ooit een leerling van Bilderdijk en een van die onleesbare negentiende-eeuwse schrijvers waar alleen Marita Mathijssen warm voor loopt. Een pikant detail is dat Da Costa eerst een orthodoxe jood was en later een orthodox christen. Het barst van zulke schrijvers in de Kinkerbuurt en daarmee lijkt mij deze cultuurdragers voldoende recht gedaan. Het is tekenend dat naar de paar goede negentiende-eeuwse schrijvers in die buurt geen straten vernoemd zijn!

Parallel aan de Da Costastraat loopt de Da Costakade, maar die begint al bij de Nassaukade en kruipt met een bocht naar de De Clerqstraat toe. De huizen aan deze kade hebben veel meer allure en zijn duidelijk voor beter bedeelde burgers gebouwd. Inmiddels staat er veel nieuwbouw. Ooit was er een bioscoop, De Liefde, nu een theater, in een zeer afwijkende stijl gebouwd en bevond er zich de neogotische kerk De Liefde, in 1886 gebouwd door Cuypers en nu vervangen door een nieuwbouwcomplex met een grote binnenhof. Op de hoek van de Da Costakade en de Jacob van Lennepstraat bevindt zich café L'Affiche, dat soms lijkt op een dependance van café De Pels.

Het meeste vertier biedt de Winkelstraat, een echte winkelstraat die voor een groot deel is herbouwd na afbraak van die negentiende-eeuwse halve woningen. Het karakter van deze straat is er opvallend genoeg niet echt door aangetast. Eigenlijk is het vooral een verbetering van wat ik mij herinner van vroeger. De ijswinkel die er in mijn jeugd al was, is er nu nog steeds. In deze winkel heb ik ooit het eerste ijsje gekocht voor mijn dochter, toen zij voor op de fiets begon te kraaien en niet mis te verstane gebaren maakte in de richting van die ijssalon. Ik wist helemaal niet dat zij wist wat ijs was! Misschien was het helemaal haar eerste ijsje niet, maar dan toch in ieder geval het eerste ijsje dat ik voor haar kocht.

De Kinkerbuurt verandert. Er komen mensen wonen die er vroeger hun neus voor ophaalden, maar die geen geld hebben voor een 'betere' buurt. Over een tijdje is deze buurt net zo populair als de Pijp. Meestal knapt een buurt daarvan op.

 

****************************