We zaten gezellig te eten. De sfeer was zo goed dat we even stil vielen.

Voor M. duurde die stilte echter al gauw te lang. Hij haalde een beduimeld pakje shag uit zijn zak en legde dat enigszins theatraal midden op tafel. Onderwijl keek hij ieder van ons aan met een veelbetekenende blik, die -zeg maar- toch moeilijk te duiden was. Er volgde natuurlijk een mondelinge toelichting.

‘Nou ben ik heel benieuwd wat je hiervan vindt. Het zal wel aan jullie voorbij zijn gegaan omdat je geen van allen rookt. In dit pakje shag zit 47,5 gram tabak, vroeger was dat 50 gram. Dat is vorig jaar doorgevoerd -alleen in Nederland trouwens, ook zoiets raars- omdat er een accijnsverhoging in aantocht was.’

Voorzover dat nog nodig was maakte het tussenwerpsel in de laatste zin duidelijk hoe M. er zelf over dacht. Ik haast mij te melden dat M. iemand is die klein leed en echte narigheid heel goed uit elkaar weet te houden, maar blijkbaar viel hem dat moeilijk in deze kwestie. Hij kookte over.

‘De tabaksindustrie wilde liever niet de prijs van een pakje verhogen en daarom heeft men hiervoor gekozen. (Eerder was iets dergelijks ook al met sigaretten gebeurd.) Je krijgt nu voor dezelfde prijs als vroeger 5% minder tabak. En nu komt het echte kwalijke van de zaak: de accijns is inderdaad verhoogd, maar niet met 5%. Waar blijft het verschil?’ Een bijna retorische vraag. De producenten natuurlijk, zou het voor de hand liggende antwoord zijn.

En waarom niet? Tenslotte hebben die net als iedereen met stijgende prijzen te maken, en ze moeten ook nog eens constant procederen, en trucs bedenken om zich de overheid van het lijf te houden. Bovendien is het aan de orde van de dag. Een ‘Mars’ was eerst een grappig tussendoortje dat 57 gram woog. Vervolgens groeide hij uit tot een maaltijd van wel 67 gram en nu weegt hij nog 58 gram *. Het ontwikkelen van prijsbewustzijn wordt op deze wijze wel erg moeilijk gemaakt.

Een grote kuip Becel Margarine bevat sinds kort 600 gram. Voordelig op het eerste gezicht, maar wat zal de volgende stap zijn? Ach, ik merk het wel. Mij ergerde vooral het feit dat ik de margarine niet meer kwijt kon op de plek die ik ervoor in de koelkast had gereserveerd. Ook voor de sinaasappelsap van AH (anderhalve liter tegenwoordig) moest een alternatieve verblijfplaats worden gezocht. Zo meteen moet ik een nieuwe koelkast aanschaffen.

Verwarring is misschien niet het eerste oogmerk van deze acties, maar wel het resultaat. En die verwarring maakt het mogelijk om de prijzen te verhogen zonder dat de consument het in de gaten heeft. Maar dat mag en wie wel goed oplet heeft vele mogelijkheden om over te schakelen op andere producten.

Maar ja, het rare met die tabak is dat de producenten blijkbaar gezamenlijk (kartel!) hebben afgesproken dat ze de hoeveelheid per pakje gingen verlagen. Mag dat zo maar?

Bij de presentatie van deze maatregel werd door Imperial Tobacco bekendgemaakt dat onderzoek onder shagrokers had uitgewezen dat deze minder shag per pakje prefereerden boven prijsverhoging **. Dat lijkt mij kras. Wat was dat voor onderzoek? In hetzelfde bericht wordt de indruk gewekt dat van prijsverhoging geen sprake zal zijn, maar dat lijkt dus een leugen of een bewust in stand gehouden misverstand.

M. is daar heel boos over en probeerde die emotie op ons over te brengen. Dat lukte slechts ten dele.

‘Wat blijkt is dat die fabrikanten niks goeds met ons voor hebben, maar dat wisten we eigenlijk al,’ zei S.

Op de discussiesite NuJij bleek mij dat veel mensen deze kwestie niet los kunnen (of willen) zien van de schadelijkheid van roken. Klachten als die van M. lokken het volgende weerwoord uit: ‘Prima, vieze gewoonte dat roken’, en minder parlementaire kreten met dezelfde strekking. Ongelooflijk. Hordes mensen zijn blijkbaar wel bereid hun primitieve gevoelens op zo’n site te zetten maar niet om in te gaan op de stelling en daartegen zindelijke argumenten aan te voeren. Daar word ik nou heel treurig en ook wel boos van.

Zijn dergelijke websites eigenlijk niet een veel grotere bedreiging voor de volksgezondheid dan dat hele roken?

*   De cijfers heb ik overgeschreven uit een artikel van Tim Harford in de Financial Times.

** Bericht in het AD van 7- 3-2008.

 

**********************************