Het klassieke recept van wijlen Robert Ludlum voor een internationale bestseller brengt niet langer zonder meer de lezer het water in de mond. Een samenzwering die de wereld uit zijn voegen kan tillen en mateloos geren, gedraaf en geschiet en hachelijke, en zelfs onmogelijke ontsnappingen zijn in de moderne thriller niet voldoende. Er moet meer zijn. De lezer wil ook geïmponeerd worden door een virtuoos vertoon van eruditie. De held moet niet zo maar een steen hoeven op te tillen om te zien wat eronder vandaan kruipt. Het moet als het even kan de steen van Rosetta zijn met een cryptische, nauwelijks te ontcijferen boodschap. Intellectueel avontuur is in de mode. De Da Vinci Code is het grote voorbeeld van dit moment en nu is er in het kader van Ludlum voor gevorderden ook Old Boys van Charles McCarry (Overlook, import Penguin Books Benelux, € 18,95), dat binnenkort als Het Netwerk in vertaling verschijnt.

 

McCarry is geen epigoon die op de nieuwe trend inspeelt. Hij is een oude rot wiens carrière al min of meer beëindigd leek. Zijn grote succes was The tears of autumn uit 1974 dat bij ons als De novembermoorden verscheen. Dat was een reconstructie van de moord op Kennedy die het slachtoffer zou zijn geworden van Vietnamese wraak, nadat hij had ingestemd met de liquidatie van de gebroeders Diem en Nhu Ngo die toen daar de macht in handen hadden.

Dezelfde Amerikaanse agent uit dat boek is in Old Boys de centrale figuur, zij het op afstand. Hij verdwijnt namelijk spoorloos in een uithoek van China en het is aan zijn neef die een Amerikaans geheim agent in ongenade is, en aan diens oude makkers om te twijfelen aan zijn officiële dood en om hem op te sporen.

 

Vanaf het begin van zijn loopbaan liet McCarry zien dat hij veel van land- en volkerkunde weet. Dat is niet vreemd voor iemand die jarenlang voor National Geographic werkte. In Old Boys krijg je zodoende veel te weten over het ruige landschap van Kirgizië en de aanpalende woestenij in China. En je leert over de valkenjacht, vooral de jacht op de kraagtrap; 'Houbara bustard' heet dat beest in het Engels, een intrigerende naam.

De kraagtrap - een term die me deed denken aan het assortiment van een loodgieterij - is een woestijnvogel die veel harder kan lopen dan vliegen. Hij lijkt heel in de verte op onze snip. Uit eigen waarneming kennen we hem niet. Een paar jaar terug kwam er een als dwaalgast in de Vlaamse kustplaats Lombardszijde terecht, wat tot grote opwinding onder de vogelaars leidde. De vorige keer dat hij in België was gezien dateerde van meer dan anderhalve eeuw terug. De vogel heeft het in zijn natuurlijke leefmilieu moeilijk omdat rijke Arabieren graag met de valk en andere roofvogels op hem jagen. Dat zijn details die de moderne lezer graag ziet. Daar kun je op feestjes mee imponeren en je zou op het idee kunnen komen om ook eens af te reizen naar de Aziatische steppegebieden.

 

De overwintering van de kraagtrap is een belangrijk element in het verhaal. Het brengt de oude mannen op het spoor van hun verdwenen maat en zijn stokoude moeder die ook in het geheel verzeild is geraakt. Zij is in het bezit van een Romeins document dat zou aantonen dat Jezus maar een zielige fantast was die als instrument werd gebruikt om de invloed van de Joodse hogepriesters te breken. En dan zijn er nog twaalf draagbare atoombommen die in verkeerde handen zijn gevallen.

Het is jammer dat de verteller van het verhaal deze feiten al meteen in het begin aantreft in een brief van de verdwenen geheim agent die in een holle tafelpoot verborgen zat. Aan de andere kant is het moeilijk voor te stellen hoe je een zoektocht op beide uitzonderlijke zaken op een meer natuurlijke manier zou kunnen laten beginnen. Maar het moet worden gezegd dat de intrige altijd het zwakke punt van McCarry was. Hij is veel meer een specialist in actie en beschrijving.

 

Old Boys is ook een lofzang op de ouderdom. De makkers hebben hier en daar een pilletje en een zuurstofcilinder nodig om overeind te blijven, maar ze zijn uiteindelijk iedereen te snel en te slim af. Als je de volgende keer naar een spelletje jeu de boules staat te kijken, moet het je niet verbazen als je onverwacht zo'n ijzeren bal tegen je knetter gegooid krijgt. Het blijft oppassen met oude mensen. In de spreuk 'hoe ouder, hoe gekker' zit de nodige wijsheid verborgen.